Ruimte voor natuurinclusiviteit, klimaatadaptatie én mobiliteit
50 tot 70% van de openbare ruimte in steden is nu gereserveerd voor gemotoriseerd verkeer. Maar een stad is niet voor auto’s, die is er voor de bewoners. De manier waarop we momenteel een plek geven aan mobiliteit in de stad is daarom niet houdbaar, vinden ze bij Sweco. Het concept shared speed creëert ruimte. Niet alleen voor verkeer, maar ook voor natuurinclusiviteit en klimaatadaptatie en niet te vergeten vooral voor de bewoners. In gesprek met vier adviseurs van Sweco over de kansen die dit concept de stad brengt.
Auteur: Manon van Ketwich
Met shared speed heeft iedereen in de stad, ongeacht de snelheid waarmee hij zich voortbeweegt, evenveel ruimte. Concreet komt het erop neer dat de maximum snelheid in de stad voor een heel groot deel van 50 naar 30 kilometer per uur gaat. “Met een lagere snelheid heb je minder ruimte nodig”, vertelt stedenbouwkundige Michel Nelissen van Sweco. De ruimte die vrijkomt draagt bij aan de leefbaarheid in de stad. Er is meer ruimte om te verblijven, te spelen en te sporten en het biedt de kans om stappen te maken op het gebied van klimaatadaptatie en natuurinclusief bouwen. Met de woningbouwopgave die voor een groot deel binnenstedelijk plaatsvindt en de opgave in de energietransitie ontstaan samen met dit concept mogelijkheden voor het opnieuw vormgeven van onze buurten en wijken.
Autodominantie moet verdwijnen
Teammanager Mobiliteit Robert Coffeng is van mening dat in binnenstedelijk gebied de autodominantie moet verdwijnen. “Interstedelijk is het een ander verhaal en ook in ruraal gebied heeft de auto een andere positie. In de stad zullen we mobiliteit op een andere manier moeten gaan inrichten. En dan is het slim om bij nieuwe gebiedsontwikkelingen in de bestaande stad of daarbuiten te beginnen. Door meer ruimte te creëren voor zaken als gevelbeplanting, meer groen te koppelen aan biodiversiteit, wordt de beleving in de stad beter.” Gijs Meijer, ecoloog bij Sweco, beaamt dit: "Steeds meer onderzoeken tonen de positieve werking van onze interactie met natuur aan. Ik vind het fascinerend om te lezen over de werking van natuur op onze hersenen en zelf ook te merken dat het mijn geest leegmaakt en het me vrolijker maakt. Onderzoek toont aan dat de positieve effecten voor onze gezondheid het grootste zijn als we vaker en langere tijd in een natuurlijke omgeving verblijven. Maar ook juist buurtnatuur en groen in de tuin en straat is volgens wetenschappers belangrijk voor ons welzijn, omdat we hier dagelijks mee in aanraking komen."
Andere kijk op rol van de auto
Een mooi perspectief: Wie wil er nou niet wonen in een groene stad waar kinderen veilig op straat kunnen spelen en de auto voor een groot deel uit het zicht verdwijnt? De adviseurs van Sweco beseffen echter dat shared speed er niet zonder slag of stoot zal komen. Michel Nelissen: “De autodominantie is voor veel mensen een groot goed. De auto is meer dan een vervoersmiddel. Bovendien is gewoontegedrag moeilijk te doorbreken. Aan de andere kant komt er een generatie aan die al een heel andere kijk heeft over de rol van auto en duurzaamheid.”
Een nieuwe generatie komt er dus aan, al weet Coffeng ook dat een systeemverandering als deze niet zomaar ingevoerd is. Hoe zorgt hij er samen met zijn collega’s dan toch voor dat shared speed een succes gaat worden? “Goede voorbeelden helpen altijd”, weet Robert Coffeng. “En de motie die door de Tweede Kamer is aangenomen om 30 kilometer per uur in de bebouwde kom als standaard vertrekpunt te maken ook. Het zou een goed idee zijn om hierop aan te sluiten en bijvoorbeeld een verbijzondering van de 30-kilometerweg binnen Duurzaam Veilig te maken die een integraal perspectief biedt op mobiliteit, klimaat, biodiversiteit en een gezonde levensstijl stimuleert.”
Integrale aanpak
Shared space lijkt misschien een mobiliteitsconcept, maar juist doordat het ruimte creëert voor andere aspecten in de fysieke leefomgeving is het ook een stedenbouwkundig concept om andere opgaven op aan te laten haken. “We werken niet voor niets bij een integraal adviesbureau”, stellen Nelissen, Coffeng en Meijer. “Met de woningbouw als maatschappelijke opgave is het kansrijk om verschillende gedachten aan elkaar te knopen en meerdere aanvliegroutes te benutten.” Gijs Meijer ziet het ook in zijn vakgebied: "Zo hebben we voor de gemeente Alkmaar de kansen voor vergroenen én biodiversiteit in beeld gebracht en zetten we ons bij de vernieuwing van City West in Nieuwegein in om klimaatadaptatie en biodiversiteit hand in hand te laten gaan. Met een integrale aanpak werken we aan groene, biodiverse steden die gezond, levendig én in balans zijn."
Momentum
En toch, als een concept als shared space nog de nodige energie vergt om door te voeren is het nu wel het goede moment met urgenties als de woningbouw? Maken we het onszelf dan niet onnodig moeilijk? We vragen het business director Gezonde & veilige stad van Sweco, Susan Groot Jebbink. “Het zou te vroeg kunnen zijn, ja. Daar heb ik al eens eerder ervaring mee gehad. Maar de woningbouwopgave en de energietransitie geven nu juist ook momentum. Het biedt de kans om de stad leefbaarder te maken en de gezonde stad een flinke impuls te geven. Dus ik zou zeggen juist nu. En we weten samen ook dat het niet morgen geregeld is. Toch zien we bij meerdere gemeenten een kentering ontstaan. Bijvoorbeeld als het gaat om de ruimte voor voetgangers en fietsers. En we moeten nu ook doorzetten: klimaatverandering, de achteruitgang inde biodiversiteit en de te behalen gezondheidswinst, zowel fysiek als mentaal zijn urgent.
Uitstel zou alleen maar leiden tot hogere maatschappelijke kosten in de toekomst. En dat willen we met zijn allen graag voorkomen. We zeggen niet dat het makkelijk is, maar het perspectief is te aantrekkelijker om niet hard aan te willen werken samen met onze klanten.”
Buurtschap Te Veld Eindhoven: Meest natuurlijke wijk van Eindhoven
Voor de nieuwe wijk Te Veld aan de noordzijde van de stad Eindhoven ontwikkelden experts van Sweco samen met de gemeente Eindhoven een mobiliteitsplan waarin auto’s een bijrol vervullen.
Te Veld is een antwoord op de woningnood in Eindhoven, het is dan ook een tijdelijke wijk die er maximaal 30 jaar mag blijven staan. Omdat de komst van duizenden nieuwe bewoners niet ten koste mag gaan van de bereikbaarheid van de stad, wordt de nieuwe wijk ingericht volgens het shared speed principe. Milieubewuste vervoersalternatieven krijgen alle ruimte waardoor bewoners zonder eigen auto ook gewoon mobiel zijn. Parkeren kan alleen op afstand van de eigen woning.
De wijk krijgt een natuurinclusieve inrichting van de groene en blauwe ruimte. Met een ecologische beplanting en elementen geïnspireerd op de cultuurhistorie en natuur die hier hoort bij het gebied. Zo voelen naast de mensen ook de planten en dieren uit de omgeving zich thuis. Sweco maakte naast biodiversiteit en ecologie in het ontwerp, ook het beplantingsplan en het waterplan gemaakt, en deed diverse onderzoeken plus de technische uitwerkingen van het ontwerp.
Onderdeel van het buurtschap Te Veld is het Living Lab 040: een proeftuin waarin zo’n 100 woningen de hoofdrol spelen. Hierin worden nieuwe ideeën rond wonen in de toekomst verzameld en toegepast. Met als belangrijkste missie: betaalbaar en groen wonen. En dat kan alleen maar wanneer je een andere rol toebedeelt aan de auto en mobiliteit deelbaar maakt.
Robert Coffeng
Michel Nelissen
Susan Groot Jebbink
Gijs Meijer