ZE2025

Door Vincent Wever

De wereld verandert. Zo ook het vervoerlandschap en de toenemende druk op het elektriciteitsnetwerk. Ook het eigen elektriciteitsnet van de RET ziet die druk toenemen. Reden voor de Rotterdamse vervoerder om Stevin Technology Consultants te vragen een studie uit te voeren naar de mogelijkheden van een smart grid.

De Maasstad wil met haar infrastructuur voorbereid zijn op de toekomst. Daarom moet ook de energievoorziening voor mobiliteit toekomstbestendig worden. De RET ziet een smart grid als een mogelijke oplossing en wil onderzoeken hoe dit op een slimme manier valt te financieren.

Met de hulp van Stevin Technology Consultants heeft de vervoerder eerst een definitie bepaald voor smart grid in een regionaal ov-netwerk en wat dat kan betekenen voor de RET. Daarvoor brachten de adviseurs van Stevin in- en externe partijen bij elkaar en keken zij naar de lange-termijnambities van de stad Rotterdam. Ook keken zij naar de vervangingsinvesteringen in het bestaande netwerk, dat bestaat uit hoogspanningskabels en zo’n zeventig transformatorhuisjes voor de voeding van metro en tram. Op basis daarvan hebben zij een longlist opgesteld van mogelijke projecten die met het smart grid zouden kunnen samenhangen. Welke businesscases er precies zijn onderzocht, kan de RET nog niet kwijt. Die zitten op het moment nog in de besluitvorming.

Systeemdenkers
“Er is nu nog weinig specifieke kennis over de combinatie smart grid en ov”, zegt Leo Vliegenthart, integraal systeembeheerder bij RET. “Hiervoor hebben we systeemdenkers nodig. Mensen die niet alleen verstand hebben en kijken naar één deeldomein, maar ook de samenhang tussen de verschillende onderdelen zien.” Ook ligt er een uitdaging in de complexiteit van het vraagstuk. “Als je een smart grid te complex maakt, kost het zo veel tijd en capaciteit dat het niet van de grond komt. Een andere valkuil is om er vanaf het begin te veel stakeholders bij te betrekken. Dan kun je problemen krijgen bij de besluitvorming.” Het geheim zit hem volgens Vliegenthart dan ook in een juiste balans vinden in complexiteit en uitvoerbaarheid.

Mobiliteitsmakelaar
De gemeente Rotterdam, de RET, netbeheerder Stedin en consultancybureau Stevin werken samen in een studie naar de mogelijkheden om de energienetten slimmer te benutten en te bekijken wat nodig is om de energie in Rotterdam beter te verdelen. De gemeente is een aanjager op het gebied van zero-emissievervoer, de RET heeft al veel infra en maakt letterlijk en figuurlijk verbinding als mobiliteitsmakelaar. Stedin neemt uitbreiding van energie-infrastructuur op zich en heeft cruciale expertise op het gebied van energienetten. De adviseurs van Stevin vertalen de ambities van deze organisaties tot concrete projecten met kennis van zowel de energiesystemen als mobiliteitsoplossingen.

“De RET heeft het langste verlengsnoer van Rotterdam en vanaf eind 2019 ook een groot rijdend accunetwerk. We hebben dan een grotendeels elektrische busvloot”, aldus Vliegenthart. Dat biedt kansen. Die kansen worden op dit moment in kaart gebracht, waarna wordt gekeken wat haalbaar is. “De vraag is: kun je energie uitwisselen op zo’n manier dat er een win-winsituatie ontstaat voor inwoners en reizigers in de stad?”

De Rotterdamse vervoerder wil de samenwerking met de gemeente en Stedin op dit gebied verder onderzoeken en uitbouwen. “Afhankelijk van de businesscases op specifieke projecten verwelkomen we natuurlijk ook nieuwe relaties”, zegt Vliegenthart, die over tien jaar een nog grotere rol voor de RET ziet weggelegd in Rotterdam als het gaat om vervoer en het optimaliseren van een laadnetwerk voor zichzelf en voor anderen.

Wat is een smart grid?
Katelijn van den Berg van Stevin: “Een smart grid is een combinatie van techniek en samenwerking. Technisch gezien is het een netwerk met toegevoegde hardware: sensoren, batterijen en ‘slimme’ apparaten. Dit maakt sturing op afstand mogelijk en zorgt voor zichtbare stromen, voorspelbaarheid en optimalisatie van zowel netwerk als verbruik. Een goede samenwerking is hiervoor cruciaal: verbruikers, opwekkers en beheerders realiseren gezamenlijk een flexibele, robuuste, efficiënte en duurzame elektriciteitsvoorziening. De voordelen van een smart grid zitten dus in samenwerking: hoe meer verbruikers en opwekkers betrokken zijn in het grid, hoe slimmer het smart grid kan functioneren.”

“Om deze samenwerking mogelijk te maken, moeten organisaties anders gaan denken. Bij een gewone bedrijfsmatige samenwerkingsovereenkomst is het duidelijk wie de vragende en wie de verkopende partij is, hoe de geldstromen lopen, en wie verantwoordelijk is voor het leveren of afnemen van producten of diensten. Bij een samenwerking in een smart grid is dit niet vanaf het begin duidelijk. Het gaat namelijk om een ander type samenwerking, waarbij organisaties duidelijk moeten afstemmen welke verdeling in kosten en baten zij hanteren. Dat vergt vertrouwen. Dat vertrouwen kan alleen worden gevonden op het moment dat de personen binnen aangesloten organisaties zich committeren aan het onderzoeken van een open samenwerking. Zij moeten elkaar weten te vinden en elkaar versterken.”

“Binnen Stevin hanteren we drie stappen die leiden tot een succesvolle smart-grid-samenwerking: identificeren, concretiseren en realiseren. Het initiatief dat in Rotterdam is opgestart zit in de tweede fase. Het is een mooi voorbeeld van het tot stand brengen van een samenwerking zoals deze. We activeren samen het potentieel dat vervoerder, netbeheerder en de gemeente hebben om slimmer gebruik te maken van de publieke infrastructuur. Hiermee maken we het systeem betaalbaarder en duurzamer voor de maatschappij.”