Duurzaam bouwen

Door Lynsey Dubbeld

Niet alleen bij gemeenten, maar ook bij winkelcentra staat verduurzaming op de agenda. Winkelcentrum Kronenburg in Arnhem is deze winter aangesloten op stadsverwarming en functioneert inmiddels aardgasvrij. Steeds meer winkelcentra gaan van het gas af en kiezen dan voor stadsverwarming. Hoe verhoudt de keuze voor stadsverwarming zich tot de lokale duurzaamheidsambitie en energietransitie?

Net als veel andere winkelcentra uit de jaren zeventig en tachtig was Winkelcentrum Kronenburg in Arnhem in 2018 toe aan revitalisering. Dat leidde onder andere tot een overstap naar stadsverwarming. “In Arnhem is winkelcentrum Presikhaaf, dat ook in ons bezit is, al enige jaren aangesloten op stadsverwarming. Voor Kronenburg was het nu tijd om de cv-ketel te vervangen”, vertelt Lieke Klerks van eigenaar Wereldhave. “Wij zijn van mening dat op het moment dat je het anders kunt doen, je geen gas meer moet willen. Er is natuurlijk druk vanuit de overheid, maar de keuze om de gaskraan dicht te draaien bij Kronenburg is ook sterk geworteld in onze bedrijfsstrategie.”

Rik Janssen, manager Marketing en Communicatie bij Wereldhave, vult aan: “De overstap naar stadsverwarming is niet op zichzelf staand, het maakt deel uit van onze ambitie om het energieverbruik en de CO2-uitstoot in de winkelcentra te verlagen. Met name als er sprake is van renovatie komt de overstap naar stadsverwarming al snel in beeld.”

Groot verduurzamingsplan

De aansluiting op stadsverwarming maakt deel uit van een groot verduurzamingsplan voor winkelcentrum Kronenburg. In 2016 kreeg het winkelcentrum met de installatie van 2.140 zonnepanelen het grootste zonnepanelendak van Arnhem. Verder verving Wereldhave de verlichting door ledlampen en werd geïnventariseerd welke verlichting en installaties na sluitingstijd aan bleven staan. Om dit terug te dringen, is het winkelcentrum uitgerust met een slim gebouwbeheersysteem met slimme schakelaars.

Ook lokale partners zoals de beveiliging en schoonmaak dragen hun steentje bij aan de verduurzaming van Winkelcentrum Kronenburg, bijvoorbeeld door minder water te gebruiken. Nuon zal bovendien laadpalen voor elektrische auto's installeren.

De aanleg van de leidingen.

Boring voor de ingang van winkelcentrum Kronenburg.

Winkelcentrum Hoogvliet in Rotterdam.

Veranderingen zonder dat de winkels het merken

In de praktijk merken de winkeliers weinig van de overgang naar stadsverwarming. Klerks: “De verwarming in het winkelcentrum zit op de hoofdaansluiting van Wereldhave. Deze is op de stadsverwarming aangesloten. Voor winkeliers heeft dit weinig praktische impact.”

Wel moesten diverse aanpassingen worden doorgevoerd in het leidingenstelsel van het winkelcentrum. “Normaliter hoeft binnenin het pand weinig aangepast te worden. In principe hoef je alleen de cv-installatie te vervangen voor een warmteafleverset”, vertelt Annemarie Sent, accountmanager bij Nuon Warmte. “Maar bij Kronenburg kwamen we op een andere plek binnen dan waar de gasgestookte ketel stond, dus daar moesten wat leidingen aangepast en gelegd worden.”

Duurzaam op verschillende manieren

De aansluiting op stadsverwarming levert Kronenburg een CO2-besparing van 85 procent op in vergelijking met de aardgasgestookte cv-installatie. Die besparing is vastgesteld door expertbureau BCGR, dat onder andere kijkt naar de oorsprong van de warmte die de AVR in Duiven levert. Sent: “De AVR verwerkt onder meer biogeen materiaal, zoals organisch afval, dat als duurzaam is aangemerkt. Daarnaast staat bij AVR in Duiven een speciale centrale die warmte maakt uit papierresidu." Sent wijst er ook op dat dankzij het warmtenet restwarmte die voorheen verloren ging nu een nuttige bestemming krijgt.

Voor vastgoedeigenaren is stadsverwarming op twee manieren duurzaam, concludeert Sent. De warmte is grotendeels afkomstig uit duurzame restwarmte en het systeem is onderhoudsarm doordat ketels niet meer vervangen hoeven te worden. Volgens Klerks en Janssen is de overgang naar stadsverwarming een belangrijk onderdeel van een toekomstbestendig winkelcentrum. Een winkelcentrum dat een belangrijke (wijk)functie vervult voor haar bezoekers en de 1.250 mensen die er werken, maar dat ook bijdraagt aan een duurzamer Arnhem. De gemeente heeft als doel om in 2040 klimaatneutraal te zijn.

De trend: winkelcentra zonder aardgas

Met maar liefst drie winkelcentra op stadswarmte behoort Arnhem tot de koplopers in de warmtetransitie. In de Gelderse hoofdstad is naast Presikhaaf en Kronenburg ook winkelcentrum Schuytgraaf aangesloten op het warmtenet. Ook in andere Nederlandse steden hebben winkelcentra belangstelling voor stadsverwarming. In 2017 werd het Rotterdamse winkelcentrum Hoogvliet - waar 108 winkels en 200 woningen zijn gevestigd - al aangesloten op het warmtenet. De warmte wordt geleverd door afvalverwerker AVR in Rozenburg en levert een CO2-besparing op van 80 procent.

Ook in bijvoorbeeld Stevensbloem in Leiden en Columbus in Almere Poort wordt gebruik gemaakt van stadsverwarming. Omdat Amsterdam over een sterk vertakt warmtenetwerk beschikt, liggen de mogelijkheden voor winkelcentra om aan te sluiten op stadswarmte ook daar voor de hand. De Amsterdamse winkelcentra Gelderlandplein en Mosveld zijn inmiddels voorzien van stadsverwarming.