Beeldreportage
Kopenhagen: de meest fietsvriendelijke stad van Europa
‘De ruggengraat van onze stad is een samenhangend netwerk van beschermde en afgescheiden fietsinfrastructuur, waar mensen op fietsen zich veilig voelen en intuïtief weten waar ze zichzelf op straat kunnen plaatsen’
Door: Guus Puylaert
In de internationale lijstjes van fietsvriendelijke steden biedt één stad al jaren dapper weerstand aan al het Nederlandse fietsgeweld. Kopenhagen laat Amsterdam en Utrecht al sinds 2015 achter zich in de Copenhagenize Index –what’s in a name. Om aan de leiding te blijven, investeert de Deense hoofdstad onder meer in intelligente transportsystemen.
Kopenhagen heeft de ambitie om in 2025 CO2-neutraal te zijn, begint Marianne Weinreich, voorzitter van de Cycling Embassy of Denmark en marktmanager Smart Mobility bij het internationale adviesbureau Rambøll. De stad neemt veel maatregelen om dit te bereiken en fietsen is daar een van. Zo moet 50 procent van de woon-werkverplaatsingen naar werk en onderwijs in Kopenhagen per fiets gebeuren. Momenteel is dat al 49 procent.
Denemarken kent een rijke fietsgeschiedenis. Het eerste fietspad werd bijvoorbeeld in 1890 in Kopenhagen aangelegd. In de stedelijke ontwikkeling van Kopenhagen wordt sinds de jaren ’70 ruimte gegeven aan de fiets, nadat de demonstraties tegen de opkomende auto begonnen. “Men wilde niet dat de auto het straatbeeld overnam. Fietsen zit dus niet in ons DNA, maar we fietsen, net als in Nederland, omdat onze steden erop gebouwd zijn!”
Beeld door Troels Heien
De gemeente Kopenhagen gebruikt ITS-technologie om groene golven voor fietsers te creëren.
Veiligheidsgevoel vergroten
Wat de Deense hoofdstad onderscheidt van veel andere steden is volgens Weinreich dat het een coherent netwerk is van unidirectionele en met trottoirbanden beschermde fietspaden. “Het pad bevindt zich altijd aan de rechterkant van de geparkeerde of rijdende auto's. "Dat systeem is veilig en maakt het intuïtief om fietser in Kopenhagen te zijn."
Een goede indicator voor een veilige fietsinfrastructuur is het aantal fietsende vrouwen, zo stelt onderzoeker Jan Garrard. Weinreich daarover: “In Londen, Sydney, San Francisco en vele andere grote steden waar de fietsinfrastructuur zich nog steeds ontwikkelt, merk je dat ongeveer driekwart van de fietsers man is. Mannen zijn eerder bereid risico's te nemen dan vrouwen. In Nederland en Denemarken, waar we een veilige fietsinfrastructuur hebben, is de verhouding 50/50.”
De gemeente Kopenhagen werkt samen met 26 omliggende gemeenten om een netwerk van directe fietssnelwegen te creëren die de omliggende gemeenten met Kopenhagen verbindt. “De gemiddelde lengte van een forenzenrit op de fietssnelwegen in Kopenhagen is nu 11 kilometer. 14 procent van de nieuwe fietsers zijn voormalige automobilisten. Dat betekent dat het mogelijk is om mensen langere ritten te laten rijden als de voorzieningen er zijn.
Beeld door Troels Heien
Slimme verlichting in het wegdek moet het gevoel van veiligheid vergroten. Beeld door Troels Heien
Groene golven
Een van de opties om terrein te winnen, is door slimme technologie toe te passen. In Kopenhagen, een stad met veel kruispunten, gebruikt de gemeente ITS-technologie om groene golven voor fietsers te creëren. Weinreich: “Op verschillende kruispunten worden fietsers gedetecteerd door ViSense-camera's. Als meer dan 300 fietsers worden gedetecteerd gedurende een periode van 15 minuten of als de reistijd op een stuk langer is dan 2 minuten en 30 seconden, geeft het verkeersregelsysteem fietsers een langere groentijd. Zo kunnen intelligente transportsystemen het fietsen comfortabeler maken en het aantal stops doen verminderen, wat het een aantrekkelijke modus maakt.”
De stad Kopenhagen gebruikt ook ITS om te communiceren met de fietsers, realtime informatie te geven over drukke routes en alternatieve routes voor te stellen via informatieborden langs de wegen. ”Of ze ontvangen actuele reisinformatie en persoonlijk routeadvies.”
Niet alleen in Kopenhagen wordt met slimme systemen fietsen aantrekkelijker gemaakt. In de stad Odense wordt ITS gebruikt om de groentijd voor fietsers bij slecht weer te verlengen en verschillende soorten ledverlichting worden gebruikt om zowel pendelaars als kinderen op weg naar school zich veiliger te laten voelen in het donker en in tunnels. “Door de veiligheid en het comfort te vergroten, krijgen we meer mensen op de fiets. Of dat elektrisch is of niet, doet er eigenlijk niet toe.”
‘Het aantal fietsende vrouwen geeft aan hoe veilig het is om in een stad te fietsen’
De gemeente Kopenhagen werkt samen met 26 omliggende gemeenten om een netwerk van directe fietssnelwegen te creëren. Beeld door Ursula Bach
De fietsers in Kopenhagen worden altijd beschermd door een trottoirband. Beeld door Troels Heien
Beeld door Ursula Bach
Leren van elkaar
Ondanks dat de Denen de zaakjes op fietsgebied goed voor elkaar hebben, kunnen ze volgens Weinreich nog voldoende leren van de Dutchies. “Jullie hebben fietsparkeren heel mooi geïntegreerd in de ontwikkeling van stationsgebieden. Jullie hebben geweldige faciliteiten, wat erg fijn is om te ervaren. We hebben voor dat soort investeringen in Denemarken nog niet gekozen. Maar jullie hebben ook ongeveer drie keer zoveel mensen in hetzelfde gebied als wij."
Aan de andere kant rijden veel Denen buiten Kopenhagen nog met de auto, ziet Weinreich. "We zien nog geen daling in de autoverkoopcijfers. Veel Denen kopen nog steeds kleine brandstofauto's. Kopenhagen is de enige plek binnen Denemarken waar je sneller bent per fiets dan per auto. Gelukkig erkennen politici dat probleem steeds meer: we hebben onvoldoende ruimte om iedereen in de (elektrische) auto te houden. Daarom moeten we veel meer steden in Denemarken zo opzetten dat de fiets een volwaardig alternatief is, in comfort en gemak, voor de auto. ITS-systemen kunnen daarbij helpen.”
De Nederlanders en Denen streven dezelfde doelen na met hun fietsambities en werken daarom veel samen, legt Weinreich uit. Toch zijn er ook duidelijke verschillen tussen de twee methoden, zoals de eerder genoemde eenrichtingsroutes in Kopenhagen, die worden beschermd door rijstroken met geparkeerde auto's. “Marco te Brömmelstroet vergeleek Nederlandse fietsers met spreeuwen: fietsers gaan zeer vloeiend in en uit de kudde. Denen lijken meer op ganzen - individuen rijden rechtdoor in de kudde.”