Smart Mobility

Door Guus Puylaert

“Nederland is er klaar voor om op lage snelheden autonome shuttles door binnensteden te laten rijden”, stelt professor Bart van Arem van de TU Delft. Een voorbeeld daarvan zien we in Capelle aan den IJssel, waar de ParkShuttle eind dit jaar ook de openbare weg op gaat.

Foto boven: Het bedrijvenpark Rivium in Capelle aan den IJssel.

De ParkShuttle rijdt al zo’n vijftien jaar zijn rondjes tussen metrostation Kralingse Zoom in Rotterdam en bedrijvenpark Rivium in Capelle aan den IJssel. Eind dit jaar wordt een derde generatie van het voertuig opgeleverd, die een aansluiting krijgt op de Maaskade en de watertaxi en dus te maken krijgt met gemengd verkeer.

“Dat is wereldwijd echt een bijzondere ontwikkeling”, zegt Dennis Mica van ontwikkelaar 2getthere. Zijn bedrijf is onder meer actief in Dubai en Silicon Valley, maar Rotterdam is de eerste stad waar een autonoom vervoerssysteem in het reguliere ov wordt opgenomen.

First and last mile

De Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) is zowel concessieverlener als financier van dit project. “Wij zien autonome shuttles als goede oplossing in de last mile”, zegt Jan-Willem Immerzeel van de MRDH. “Ze kunnen bijdragen aan de bereikbaarheid, de doorstroming, de verkeersveiligheid en het klimaat.”

Omdat de ParkShuttle deels in gemengd verkeer gaat rijden, wordt een nieuw stuk wegdek aangelegd en verbreed. Op kruisingen komt het voertuig andere voertuigen en overstekende voetgangers tegen.

Autonome voertuigen worden eerst getest op het campusterrein van de TU Delft.

“Alleen fietsers blijven op een eigen baan rijden”, aldus Immerzeel. “Die groep is onvoorspelbaar, daar kan de technologie nog niet goed op anticiperen.”

Testen en ontwikkelen

Een andere partner in dit project het Researchlab Autonomous Driving Delft (RADD), waar professor Bart van Arem aan het roer staat. “Voordat voertuigen daadwerkelijk de weg op gaan, kunnen we ze eerst op het campusterrein van de TU Delft testen”, legt hij uit. Studenten spelen ‘user cases’ na en de resultaten kan de producent vervolgens gebruiken om het voertuig of de omgeving mee aan te passen, zoals de stoep of de belijning.

Veiligheid

Een grote uitdaging in de ontwikkeling van autonoom vervoer is het veiligheidsaspect. Natuurlijk, zegt Immerzeel, er zit een foutmarge in de systemen. “Maar hoe meer sensoren er in en om het voertuig hangen, hoe kleiner die foutmarge wordt.”

Mica voegt toe dat veel scenario’s en oplossingen al zijn aangetoond in een safety case en sommige oplossingen al zijn bewezen en getest op het RADD of in de eigen fabriek. Een situatie zoals in Appelscha, waarbij een autonome shuttle op het fietspad reed en daar voor conflicten met fietsend verkeer zorgde, zullen ze in Zuid-Holland niet meemaken, denken de betrokkenen.

Supervisie is volgens Van Arem van het RADD een vereiste bij autonome shuttles als die in Capelle. “Het is ondenkbaar dat autonome voertuigen zonder toezicht rijden en de systemen puur selflearning zijn. Vanuit veiligheidsoverwegingen is supervisie in gemengd verkeer altijd nodig. Bij de shuttle in Capelle is geen supervisor aan boord, maar in een controlroom. Dat is vrij uniek.”

Vanuit de controlroom wordt continu toezicht gehouden, vertelt Mica. “We rijden momenteel maximaal 35 km/uur, zodat het voertuig tijdig kan reageren op bijvoorbeeld overstekende voetgangers. Met sensoren en camera’s kunnen de voertuigen veilig anticiperen op ander verkeer. Die kunnen zich ook buiten het voertuig bevinden.”

Openbare ruimte

Daardoor kan het zijn dat er op de route extra verkeerslichten geplaatst moeten worden, of een camera op een onoverzichtelijk kruispunt. Daarom adviseerde 2getthere aan de Metropoolregio om een deels vrijliggende baan voor de ParkShuttle aan te leggen, zodat deze geen fietsers tegenkomt. En aan de gemeente Capelle aan den IJssel om geparkeerde auto’s aan de kant van de weg te verplaatsen, die het zicht van de sensoren belemmeren. Daarmee denkt de leverancier mee over de inrichting van de openbare ruimte.

Die veranderende rol constateert ook de MRDH. Een logische ontwikkeling, denkt Immerzeel. “Vroeger voerde de opdrachtnemer puur uit. Tegenwoordig is het gebruikersgeörienteerd. We doen dit dan ook samen met Connexxion, 2getthere, het RADD, de gemeente Capelle aan den IJssel en bedrijventerrein Rivium.”

Mica vult aan: “Als we regio’s en steden slimmer willen inrichten, is het van belang om ritten te delen. Met ons systeem kan je een dichter ov-netwerk aanleggen in de stad, reduceer je het aantal voertuigbewegingen en komt bijvoorbeeld parkeerruimte in de binnenstad vrij.”

Geen autonome auto’s
De ParkShuttle is dus niet bedoeld voor langere afstanden. “Dat is het verschil tussen autonome auto’s en autonome vervoerssystemen.

Volledig autonoom vervoer, waar een particuliere auto je overal kan brengen waar je wilt, zie ik niet zo snel gebeuren. Daarmee creëer je meer vervoersbewegingen en leeg rondrijdende voertuigen.”

“Een autofabrikant wil een auto leveren die zich autonoom kan bewegen. Wij kijken ook naar de omgeving waarin onze voertuigen moeten rijden. Er liggen wel kansen in het standaardiseren van onze technologieën, maar die ontwikkeling is nog ver weg. Alle mogelijke scenario’s die je op de weg tegen kunt komen, zijn moeilijk om op een betrouwbare en veilige manier te ondervangen.”

Gedrag en acceptatie

Naast dat het een technisch vraagstuk is, is het toelaten van autonoom vervoer ook een menselijk vraagstuk. Zo verwacht verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen dat mensen zelfstandig willen blijven bewegen en hun vrijheid niet willen inleveren.

De veiligheidssystemen moeten in ieder geval eerst op orde zijn, voordat we dat durven. Van Arem: “Gelukkig heeft de EU een belangrijke stap genomen, door veiligheidssystemen in nieuwe auto’s verplicht te stellen vanaf 2022. Wanneer we klaar zijn voor de volgende stap? Ik noem geen jaartal, maar het gaat nog minstens twintig jaar duren.”

Tips

Voor overheden die nog huiverig zijn met de implementatie van autonome vervoerssystemen heeft Immerzeel wat tips: “Kom eens bij ons in Capelle langs om te zien hoe het in de praktijk werkt, de ParkShuttle rijdt dagelijks in het reguliere ov. En in het RADD kan je voertuigen zien, testen, aanraken en meemaken.”

Ook Van Arem heeft nog een tip voor andere regio’s: werk op regionaal niveau met elkaar samen. “Onze regionale aanpak kan ik andere regio’s zeker aanbevelen. In Eindhoven-Helmond en Amsterdam zie je vergelijkbare samenwerkingen. Op nationaal niveau worden krachten ook gebundeld, maar in de regio zit je dichter bij elkaar, dus kan je ook sneller schakelen.”

Ten slotte raadt Immerzeel aan in juni naar het ITS-congres in Eindhoven te komen. “Daar kan je zien wat er in de hele wereld en in Nederland gebeurt. De MRDH organiseert in die week een excursie naar het Haga-ziekenhuis, waar we een shuttle testen die over het parkeerterrein rijdt.”

De derde generatie van de ParkShuttle, die eind dit jaar wordt opgeleverd.

Lees het volledige artikel op de website van Biind