Smart City

Door Reinoud Schaatsbergen

Als we aan smart city denken, denken we aan digitalisering. Maar net zoals dat de term ‘smart’ vaag klinkt, lijkt ‘digitalisering’ een woord met weinig impact te zijn. Zonde, vindt consultant Paul Bessems, want praktisch elke organisatie moet ermee aan de slag.

Digitale transformatie

Elke stad wil een slimme stad worden. De redenen daarvoor zijn divers: bijvoorbeeld omdat bewoners er fijner kunnen leven, omdat het processen automatiseert, omdat er circulair gebouwd moet worden of omdat er een oplossing wordt gezocht voor congestie. Sommigen vinden het ook gewoon hip. Wat al deze redenen met elkaar gemeen hebben, is dat het niet concreet is wat er nu precies moet gebeuren om een slimme stad te worden. Het enige dat duidelijk is, is dat er een hoop data voor nodig is.

Na jaren stoeien met de betekenis van de term smart, is er volgens Paul Bessems nu min of meer een definitie: digitalisering. Iedereen is het erover eens dat een slimme stad begint bij het gebruik van data om de leefomgeving te verbeteren, maar voordat je toegang krijgt tot rijke data, moet je organisatie hierop ingericht zijn. Een van de manieren om dit te doen, is bijvoorbeeld met distributed ledger technologie, of meer specifiek: met blockchain.

Als blockchainconsultant krijgt Paul Bessems vaak te maken met partijen die koudwatervrees ervaren. Blockchain? Is dat niet iets met cryptocurrency of alleen voor grote corporaties en high-techbedrijven?

“Over blockchain bestaan veel positieve, maar ook negatieve ideeën”, aldus Paul. “Velen die met blockchain aan de slag willen, beginnen direct met het implementeren van de software. Terwijl dat niet is waar het om draait.”

Paul Bessems is pionier, internationaal spreker, blockchainconsultant, trainer en (co-)auteur van meer dan tien managementboeken. Hij heeft ruim 25 jaar ervaring met het ontwerpen en ontwikkelen van nieuwe organisatievormen die beter aansluiten op nieuwe organisatietechnologieën zoals blockchain.

Culturele transformatie

Waar het wél om draait, nog buiten een tool zoals blockchain om, is om een verandering in gedrag te bewerkstelligen. “Ik hoor bedrijven wel eens zeggen dat ze hun facturen en bonnetjes digitaliseren,” vertelt Paul. “Dat is niet hetzelfde als de digitale transformatie, ze veranderen alleen het medium. Een factuur, of hij nu fysiek of digitaal is, is een transport- en opslagmiddel van data. De eerste stap in digitale transformatie is om je hiervan bewust te zijn. Daarna volgt de vraag: hoe ga je met die middelen om?”

“Denken dat digitalisering alleen iets voor de ICT-afdeling is, is de grootste fout die je kunt maken.” Volgens Paul gaan we namelijk weg van big data – het verzamelen van grote hoeveelheid data om op trends te anticiperen – en stormen we af op rich data. Het idee daarachter is dat niet álle data wordt verzameld, maar alleen de júiste data om keuzes op te baseren. Daarbij zijn meerdere, al dan niet alle, afdelingen van een organisatie betrokken.

Wereld van data

“Alle methoden, tools en middelen die we tegenwoordig gebruiken, van Analytics tot Internet of Things, hebben data nodig. De kwaliteit van deze data is belangrijker dan de kwantiteit.” Paul maakt de vergelijking met het aannemen van een nieuwe medewerker. “Hiervoor heeft een werkgever regelmatig meer dan vijftien interacties met interne afdelingen. Dat resulteert bijvoorbeeld in meerdere Excelletjes zonder een gedeelde werkelijkheid of betekenis. De data blijft lokaal en dat is niet efficiënt.”

Hij noemt onze huidige manier van werken ambachtelijk. Dat klinkt misschien charmant, maar hij doelt op een verschuiving die we moeten omarmen. “Vroeger gingen we van ambacht naar lopende band in de fabriek. Nu gaan we van individuele meetsystemen naar een digitale lopende band binnen en tussen kantoren.” De truc is om die lopende band niet als een nieuwe technologie te zien, maar als een nieuw organisatiemodel.

“Mensen vragen zich regelmatig af: wat wordt de killer-app? Als je jezelf dat afvraagt, denk je nog steeds in de bestaande wereld van businessmodellen. Welke techniek je gebruikt, is niet belangrijk.” Zo is blockchain bijvoorbeeld niet simpelweg een vervanging van een contract of transactie, het is een middel om vertrouwen te organiseren. Hoe? Dat lees je in Biind Magazine 2 2018.

Van ambacht naar lopende band, en van lopende band naar digitalisering.

Wisseling van perspectief

Dus waar te beginnen? De vraag is gecompliceerder dan hij klinkt. Paul illustreert: “Ik vraag mijn cursisten wel eens een cijfer te geven aan mijn cursus. Dat cijfer moeten ze dan naar mijn telefoon sturen, waarna ik mijn telefoon een gemiddelde laat berekenen. Zij moeten er dan alsnog op vertrouwen dat ik niet knoei met het resultaat.”

“Het alternatief is dat de cursisten hun cijfer naar elkaars telefoon sturen. Zo krijgt elke telefoon elk cijfer en wordt het gemiddelde berekend zonder tussenpersoon. Die data is betrouwbaar, want het is gecheckt en goedgekeurd door elk individu dat deelneemt aan het systeem.

Het gemiddelde wordt vervolgens weer naar elke telefoon gestuurd en decentraal opgeslagen, waarna je de gedeelde werkelijkheid niet meer kunt aanpassen.”

De vraag welke technologie je hiervoor gebruikt, is van latere zorg. Zo is blockchain-software niet de heilige graal, maar een van de middelen die de omgang met data binnen een organisatie ondersteunt. Je begint door te bepalen hoe je met de data om wilt gaan en wat je met die data wilt bereiken. Een voorbeeld hiervan lees je in ons interview met provincie Zuid-Holland, die data inzet om duiding te geven aan burgers over hun leefomgeving.