Zero emissie

Auteur: Guus Puylaert

De ‘groene’ gemeenteraad van de Noorse hoofdstad Oslo omarmde in 2016 een van de meest ambitieuze klimaatstrategieën ter wereld. Met succes. Als European Green Capital van 2019 realiseerde Oslo in één jaar tijd een CO2-reductie van negen procent. Hoe kreeg de gemeente dat voor elkaar?

“In Oslo kennen we een rijke traditie om de natuur te omarmen”, vertelt Anita Lindahl Trosdahl. Zo werden in de jaren ‘70 al veel industriegebieden, zoals de haven, op een ‘schone’ manier herontwikkeld en werd in de jaren ’80 een autotunnel onder Oslo door gebouwd, om zo het verkeer buiten de stad, waar natuur een grote rol speelt, te houden.

Anita Lindahl Trosdahl, projectleider van Oslo European Green Capital 2019.

Klimaatbudget

De nieuwe, progressieve gemeenteraad die in 2015 werd gekozen, nam in 2016 een nieuwe klimaatstrategie aan. “In dat plan hebben we een klimaatbudget vrijgesteld en emissiezones ingesteld”, legt Lindahl Trosdahl uit. “Per gebied of gebouw meten we de uitstoot en daarop stemmen we emissiedoelen af. We weten wát we moeten veranderen om klimaatneutraal te worden en we zien wie waarvoor verantwoordelijk is. Daarop kunnen we elkaar ook aanspreken.”

De ‘Hovinbekken’ is onderdeel van de 3.000 meter aan rivier die de afgelopen 10 jaar is teruggegeven aan de stad. Lindahl Trosdahl: “We verwachten door de klimaatverandering veel meer water in Oslo, dus we moeten wel voldoende waterwegen hebben.” © Clare Keogh.

Zo leerde men in Oslo dat afvalmanagement goed is voor 19 procent van de emissies, verwarming in gebouwen voor 17 procent, transport voor 61 procent en energievoorziening voor 3 procent. In het transport, de grootste boosdoener, werd vervolgens 39 procent veroorzaakt door personenvervoer, 3 procent door het ov, 10 procent door lichte vrachtvoertuigen en 15 procent door zware vrachtvoertuigen. “De focus ligt daarom op het elektrificeren van het transport.”

Elektrisch vervoer

Dat lukt goed. In maart 2019 was meer dan 75 procent van de nieuwe autoverkoop elektrisch, laat Lindahl Trosdahl trots weten. Dat komt vooral omdat er belastingvoordelen zitten op de aanschaf van elektrische auto’s en is er een vrijstelling van het rekeningrijden op tolwegen. Ook is parkeren en opladen vrijwel overal gratis.

Inmiddels is 22 procent van het wagenpark in Oslo volledig elektrisch of hybride. Als de trend doorzet, kan het wagenpark in 2030 al volledig zero emissie zijn.

Op basis van kleurcodering worden verschillende soorten afval gescheiden voor ze het afvalverwerkingssysteem ingaan. © Clare Keogh

In Oslo worden dit jaar 70 nieuwe elektrische bussen geïntroduceerd. “Daarmee telt de totale e-busvloot 76 voertuigen.” © Redink Fartein Rudjord/Ruter

Om fietsgebruik aan te moedigen, is veel aandacht geschonken aan fietsinfrastructuur. © Bymiljøetaten / Oslo kommune

Lindahl Trosdahl: “In 2019 gaan we de eerste elektrische veerboot te water laten, die naar de fjorden vaart. Alle ferries moeten op den duur elektrisch worden.”

Laadinfrastructuur

Het aanleggen van voldoende laadinfrastructuur bleek in het verleden wel een valkuil, omdat dat relatief duur is en ruimte inneemt. Daardoor was onvoldoende laadinfrastructuur aanwezig voor die vele elektrische voertuigen. Oslo subsidieert burgers en bedrijven die laadinfrastructuur willen aanschaffen. Die financiële incentive hielp: in 2018 kwamen er 20.000 nieuwe oplaadpunten in de stad bij, waarvan 1.300 publieke palen die gratis te gebruiken zijn. Vanaf 2019 moeten er jaarlijks 600 publieke oplaadpunten bijkomen.

In maart startte de Noorse hoofdstad een proef met inductieladen voor taxi’s, waarbij taxistandplaatsen worden voorzien van inductieplaten.

Tot voor kort waren er namelijk onvoldoende laadpalen voor de 1.780 elektrische taxi’s. Lindahl Trosdahl: “Met het inductieladen hopen we onder de chauffeurs een gedragsverandering te bewerkstelligen.”©Hampus Lundgren

Autovrije zone

Eerdere plannen uit 2015 om tot een autovrije binnenstad te komen, stuitten destijds nog op weerstand vanuit winkeliers en ondernemers. Daarop ging de raad met de betrokkenen in gesprek en werden zes pilotgebieden omgedoopt tot no-park-zones. Daar worden straten ingericht als shared spaces of living streets, terwijl anderen voor eenrichtingsverkeer worden bestemd.

Lindahl Trosdahl: “Het kost tijd om draagvlak te creëren voor verandering. Daarom hebben we met veel ondernemers gesproken en zijn we samen gaan herdefiniëren hoe de gebieden er uit moeten zien. Er moet bijvoorbeeld plek zijn om te zitten en er moet voldoende groen zijn. We hoeven niet tot nul auto’s in de stad te komen, maar door deze maatregelen reduceren we het autogebruik wel aanzienlijk. Nu staan de ondernemers ook achter ons beleid: groen zit in de geschiedenis van Oslo verweven.”

In Torggata, centraal in Oslo, is een straat als living street ingericht. © Clare Keogh

Onderwijzen

Om gedragsverandering onder de jongste generatie te realiseren, is volgens de projectleider educatie van groot belang. Daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen, stelt zij. Daarom investeert de gemeente in educatieprogramma’s op basisscholen en middelbare scholen. “De toekomstige generatie moet weten wat er speelt en waarom het van belang is om de natuur te behouden. De jonge mensen zijn de changemakers.”

Maar wat nou als de gemeenteraad niet wordt herkozen? In september 2019 zijn er nieuwe verkiezingen in Oslo. Een conservatievere partij kan de subsidies op educatieprogramma’s stoppen of de klimaatambities bijstellen. Toch is Lindahl Trosdahl daar niet zo bang voor: “In Oslo heerst wel consensus dat we maatregelen moeten nemen om de klimaatverandering tegen te gaan. De conservatievere overheid heeft de afgelopen twintig jaar ook veel gedaan. De enige vraag is: op welke snelheid pas je maatregelen toe?”

Oude gebouwen in de Myntgata hebben een nieuwe look gekregen. © Didrick Stenersen

Tips voor Nederland

Oslo is niet de enige European Green Capital: Nijmegen was het in 2018 namelijk. Lindahl Trosdahl weet dus wel een beetje hoe het er in Nederland aan toegaat. “Jullie doen het vooral op gebied van elektrisch vervoer erg goed. Dus jullie moeten vooral op die voet verdergaan!”

Maar van een politieke consensus zoals in Oslo en Noorwegen is in Nederland nog lang niet altijd sprake. Voor de veranderaars in Nederland heeft de Noorse projectleider wel tips: “Ga op zoek naar een gemeenschappelijk cultureel bewustzijn. Bij ons is dat de natuur, zoiets dergelijks zal er in Nederland toch ook wel zijn? En ik kan andere overheden zo’n klimaatbudget echt aanraden.”

Ten slotte: “We hebben niet genoeg tijd om allemaal zelf het wiel uit te vinden, dus we moeten het samen gaan doen. Wissel ideeën en kennis met andere overheden uit. Wij kunnen goed met de Nederlanders praten, dus jullie overheden kunnen altijd eens komen kijken!”

Lindahl Trosdahl: “De natuur maakt in Oslo onderdeel uit van ons cultureel bewustzijn.” © City of Oslo

Toekomstplannen

Oslo heeft niet alleen kortetermijn-, maar ook langetermijnplannen op de agenda staan: de stad wil in 2030 een CO2-reductie van 95 procent hebben behaald. De gemeenteraad legt momenteel de hand aan de roadmap om dat haalbaar te maken. Lindahl Trosdahl: “Het betekent dat we nog veel moeten innoveren, omdat bepaalde technieken nu nog niet bestaan. Die experimenteerruimte willen we ondernemers dus graag geven.”