Groen

Door Reinoud Schaatsbergen

Almere is in 2022 het podium voor de zevende editie van de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade. In dat jaar vindt er niet alleen een tentoonstelling en evenement van duurzaamheid en innovatie plaats, maar verrijst er ook een heuse stadswijk. Gemeente Almere grijpt het thema van de expo in 2022, de Groene Stad van de Toekomst, aan om de vergroening en verduurzaming van de stad een extra slinger te geven.

De stad als broedplaats

We beginnen bij het begin: hoe heeft Almere de prestigieuze rol van gastheer bemachtigd? De koppeling met gebiedsontwikkeling bleek de doorslaggevende factor te zijn, aldus Ria van Dijk, stedenbouwkundige bij de gemeente Almere. “Het Floriadeterrein is voor een deel gelegen op het Weerwatereiland en het eiland Utopia, recht tegenover het stadscentrum. Het plan om het gebied na de tentoonstelling als groene stadswijk door te laten groeien, past perfect bij het thema van de komende Floriade in 2022,” vertelt Van Dijk.

De Floriade is van oorsprong een wereldtuinbouw tentoonstelling. De komende editie is de opzet ogenschijnlijk breder, met de focus op (internationale) ontwikkelingen op het gebied van groen, gezondheid, huisvesting, werkgelegenheid, voedsel en duurzame energie. Van Dijk geeft aan dat deze innovaties de basis vormen voor een ‘levend laboratorium’, met het doel om heel Almere (en mogelijk ook Nederland en de wereld) te laten profiteren van de ideeën die worden gepresenteerd.

Anders dan anders

Hoe krijgt deze ambitie vorm? In eerste instantie door de unieke opbouw van het terrein, zo lijkt het: de diverse kavels die er worden gerealiseerd, krijgen allemaal een strook van vier meter breed met bomen en planten afkomstig uit een familie die start met dezelfde letter. Zo vind je bij de ene kavel alleen groen waarvan de botanische naam start met de letter G en verderop een kavel met groen dat start met de letter U. Het hele alfabet komt aan bod.

“Het wordt een soort planten- en bomenbibliotheek, waar je doorheen kunt zwerven via een energie-, een voedsel- en gezondheidsroute,” zegt Alphons Rommelse, communicatieadviseur van Floriade Almere 2022. “De bedoeling is dat bezoekers, en later ook bewoners, door dit arboretum heen kunnen lopen en kunnen leren over de verschillende functies van het groen.”

Uiteindelijk gaat het om circa 70.000 soorten groen. “Elke soort is gewaardeerd door de Floriade BV, een speciale BV die zorgdraagt voor de organisatie van de expo, in samenwerking met Wageningen Universiteit op zijn effect op de omgeving, zoals fijnstoffiltering of biodiversiteit,” vertelt Van Dijk. Een deel hiervan is bestaand groen dat sinds het ontstaan van Flevoland is gegroeid. Het gaat dan om bomen van zo’n vijftig jaar. In eerste instantie niets bijzonders, maar Van Dijk heeft als doel gesteld dat dit ‘stukje oorspronkelijk Flevoland’ koste wat kost blijft staan.

Samenkomst

“We hanteren groen als uitgangspunt voor de gebiedsontwikkeling,” aldus Van Dijk. “Groen wordt meestal gezien als iets dat in de weg staat, zeker als er vrachtwagens het terrein op moeten. Wij zijn er telkens bovenop gesprongen om te laten zien dat het ook anders kan, bijvoorbeeld door een klein stukje om te rijden. Het is een kwestie van omdenken: bomen staan niet in de weg, de weg kan om de bomen.”

Het volledige behoud van de flora is volgens Van Dijk een belangrijke keuze om begrip bij alle betrokkenen te creëren. “Dat gaat verder dan alleen de bomen,” vertelt Van Dijk. “Ook de fauna willen we behouden, zoals vleermuizen en bevers. Dat kan best samen met een stadswijk, kijk maar naar de documentaire De Wilde Stad.” Alles behouden klinkt als een torenhoge ambitie. Is dat wel haalbaar? “Het is onvermijdelijk dat er een paar bomen en struiken gaan sneuvelen. Het belangrijkste is dat we dan telkens kunnen uitleggen waarom het weg moet.”

Open houding

De ontwikkelingen die tijdens de Floriade worden gepresenteerd gaan natuurlijk verder dan het aangeplante groen. Zo worden er sensoren in alle lichtmasten geïnstalleerd om bijvoorbeeld temperatuur en luchtkwaliteit te meten en worden de panden circulair gebouwd. Dat laatste is vooral belangrijk, omdat tachtig procent van de panden na de tentoonstelling wordt omgebouwd tot woningen. Het arboretum, feitelijk de groenstructuur van de expo, blijft ook staan. “Dat zien we als de erfenis van de Floriade,” zegt Van Dijk.

“De educatieve waarde blijft behouden. Ook blijven we meten om kennis op te doen, onder andere in samenwerking met Aeres Hogeschool, die zich in een pand gaat vestigen aan de rand van het Floriadeterrein. Dat biedt weer stagemogelijkheden.” Hoewel nog niet precies duidelijk is wat er concreet uit het arboretum gaat komen qua cijfers of metingen, is duidelijk dat de basis voor onderzoek er komt te liggen. De gemeente behoudt een open houding om te leren hoe de nieuwe wijk gaat fungeren, zodat de uitkomsten gebruikt kunnen worden elders in Almere.

Impressie van het Floriadeterrein in 2022, met rechts het centrum van Almere.

Zicht op de afgebakende kavels op het Floriadeterrein in aanbouw.

Copyright Andre Prins.

Die open houding dient ook als uitnodiging voor pilots en voorbeeldprojecten. Zoals bij elke editie van de Floriade zijn andere landen uitgenodigd om een paviljoen of tuin in te richten op het terrein met hun eigen innovatie. Inmiddels hebben Qatar, Indonesië en Thailand zich al aangemeld voor 2022, maar ook hebben enkele energieleveranciers aangegeven hun nieuwe duurzame methodes te willen inzetten om tien jaar lang te testen. Hoewel het nog niet bekend mag worden om welke leveranciers of innovaties het gaat, is het enkel toe te juichen dat de Floriade wordt gebruikt om methodes te testen, waar vervolgens de nieuwe stadswijk van kan profiteren.

Leren van elkaar

“Dit is ook precies de bedoeling van de Floriade,” vindt Van Dijk. “Anderen raken geïnspireerd om hun producten of methodes te presenteren, wat bezoekers of partijen weer inspireert om zelf aan de slag te gaan. We hebben bijvoorbeeld een kansenboom geplaatst, die in de volksmond ook wel pindakaasboom wordt genoemd. Dat vond Boomkwekerij Ebben zo leuk dat ze tijdens de tentoonstelling in hun paviljoen, dat naast de boom staat, broodjes pindakaas willen gaan uitdelen om ook jongeren te betrekken. Zo zijn er nog veel andere linkjes gelegd.”

Ondanks de mooie plannen heeft de gemeente kritiek moeten verduren in de afgelopen jaren. De Floriade zou te duur worden en de noodzaak van de tentoonstelling werd door bewoners betwist. Van Dijk ziet het juist als investering om heel Almere te doen verbeteren: “Wat hier wordt geleerd, wordt meegenomen in de rest van de stad. Het wordt geen elitewijk, zoals wel eens wordt gezegd. Er is een startpunt nodig om nieuwe methodes te laten zien. Zo voorkomen we dat we op tien verschillende locaties nieuw beleid maken, om later weer te wijzigen.”

Rommelse en Van Dijk geven aan dat de resulterende stadswijk niet duurder gaat worden om in te wonen. Dertig procent wordt sociale woning, waarvan tien procent koopwoning, en nog eens veertig procent wordt ingericht als middeldure huurwoning. Ook is het de bedoeling dat inwoners van de wijk instaan voor het onderhoud van hun tuin, dus ook de bomen en planten van het arboretum. Dat lijkt ook de overheersende gedachte bij deze editie van de wereldtuinbouwtentoonstelling te zijn: samenwerken aan nieuwe samenwerkingsvormen. Of de proeftuin deze ambitie weet door te geven, zien we in 2022.