De mentale kant van bereikbaarheid
Als we het hebben over bereikbaarheid gaat het meestal over de fysieke bereikbaarheid: is het mogelijk om bij een bepaalde bestemming te komen? Kan ik op een gewenst moment aankomen, binnen een acceptabele reistijd en tegen acceptabele kosten? En als het gaat over het verbeteren van de bereikbaarheid denken we meestal aan slimmere routes, oplossen van knelpunten en het aanbieden van alternatieve reismogelijkheden, bijvoorbeeld met het openbaar vervoer.
Maar hoe zit het met de mentale kant van bereikbaarheid? Hoe kan ik een beeld krijgen van de mogelijkheden om ergens te komen? En hoe compleet is dat beeld?
Tekst: Michiel Meurs, senior designer | Afbeelding: London Underground Map
Van geïnformeerd naar gedesorienteerd
Met apps en online informatie is het steeds beter mogelijk een actueel beeld van beschikbare verbindingen, reistijden en kosten te krijgen. Als gebruiker hoef je minder na te denken, het invoeren van een bestemming is genoeg om advies te krijgen. Zo wordt de hele wereld bereikbaar. Maar tegelijkertijd worden we wel meer afhankelijk van deze bronnen. Want hoe beoordelen we eigenlijk de aangeboden opties, hoe weten we of er geen relevante reisoptie wordt overgeslagen?
''Het wordt helemaal lastig als er sprake is van een netwerkstoring, ik mijn telefoon vergeet of de batterij halverwege de reis leeg raakt. Dan verander je van helemaal geïnformeerd tot behoorlijk gedesoriënteerd.''
Het wordt helemaal lastig als er sprake is van een netwerkstoring, ik mijn telefoon vergeet of de batterij halverwege de reis leeg raakt. Dan verander je van helemaal geïnformeerd tot behoorlijk gedesoriënteerd. Een slinkende maar aanzienlijke groep reizigers gebruikt overigens helemaal geen smartphone bij het reizen.
Mental map
Om me voor te stellen hoe ik ergens kan komen zonder reisapp is het handig om een ‘mental map’ te maken, een eigen beeld met voor mij bekende referentiepunten en makkelijk te herkennen landmarks. Hoe beter ik in staat ben zo’n mental map te maken, hoe beter bereikbaar mijn bestemming voor me zal zijn. Bij al ons routinematig reizen is dat precies wat we doen: ‘hier is dat grote kruispunt, dan komt zo mijn afslag naar de fietsenstalling’. Daar heb je geen Google Maps voor nodig.
Als ik op vakantie ben ik Londen hoef ik mijn smartphone maar weinig te gebruiken. Want dankzij de onvolprezen London Underground map (Beck e.a.) kan ik me makkelijk voorstellen hoe ik me door de stad ga verplaatsen. En dankzij die kaart ben ik ervan overtuigd dat ik overal kan komen zonder in een auto te stappen.
Bereikbaarheid voor laaggeletterden
Een ander interessant voorbeeld is de stad Curitiba in Brazilië. Daar is een efficiënt werkend Bus Rapid Transit netwerk opgebouwd dat de afgelopen decennia heeft bijgedragen aan de groei en bloei van de stad en ervoor heeft gezorgd dat het vestigingsklimaat er heel aantrekkelijk is. Omdat een aanzienlijk deel van de bevolking moeite heeft met lezen en kaartlezen is hier een heel pragmatische oplossing bedacht voor het introduceren van een uitbreiding of verandering in het BRT: zodra een nieuwe lijn in gebruik is genomen krijgt de hele bevolking een zondag lang vrij reizen op het hele netwerk. Zo kan iedereen de nieuwe mogelijkheden verkennen en zich eigen maken. Mentale bereikbaarheid voor laaggeletterden.
Om het gebruik van het OV en daarmee de bereikbaarheid in Nederland een boost te geven zou ik daarom pleiten voor het beter mentaal toegankelijk maken ervan. Voor iedereen. Met naast digitale ook analoge informatiebronnen, en met algemene systeeminformatie naast pasklaar reisadvies.