Een gesprek met Marleen Stikker over internet, technologie en de toekomst. Over wat we niet verder moeten willen en wat we wél kunnen doen. ”Je hoort mensen heel makkelijk zeggen: ‘Je bent je privacy kwijt, want het is tenslotte internet’. Toch heeft dat niet per se iets met internet te maken, maar met de verdienmodellen waar bedrijven voor kiezen. Je kunt dus ook een internet ontwerpen dat de privacy wél beschermt. In onze labs kijken we daarom vooral naar de intenties waarmee technologie wordt ontworpen. We zijn dus niet tégen technologie, maar kritisch op wat je wél en niet wilt bereiken met technologie, algoritmes en data.”

‘Niet alles willen beheersen’

Vertaald naar mobiliteit zou Stikkers boodschap aan de wereld van ‘smart mobility’ en ‘talking traffic’ de volgende zijn: “Het heersende idee is dat je het veiliger maakt als je alles in data en algoritmes vangt. Dit met de behoefte om de wereld te beheersen en het menselijk falen uit te sluiten. Door alle data in een dashboard bijeen te brengen, zouden we ook de toekomst kunnen voorspellen. Ik vind dat een zorgelijke misvatting. De werkelijkheid blijft onvoorspelbaar en hoort dat ook te zijn. Als je de onvoorspelbaarheid geforceerd uit probeert te bannen, zet je de ontwikkeling van mensen stil. Je stelt het systeem boven de mens. We kennen historische situaties waar dat faliekant mis is gegaan.”

“Daar komt nog bij dat systemen falen. Dat gebeurt voortdurend en overal: interoperabiliteitsproblemen, verouderde software, complexe interfaces, hardware-defecten. Het idee dat je een naadloos, vloeiend digitaal systeem kunt ontwikkelen dat nooit faalt, is een illusie. Toch bepaalt dit nog het denken, het beleid en de investeringen.”

‘Digitale systemen zijn publieke infrastructuur’

“Ik pleit voor het herwaarderen van sociale en emotionele intelligentie“, vervolgt Stikker. “Er is een overmatig geloof in artificiële intelligentie. Voor sommige toepassingen is dat bruikbaar, maar de mogelijkheden zijn beperkt. Je moet mensen niet laten definiëren door systemen. Als we onze eigen intelligentie niet meer aanspreken, verlies je het oplossend vermogen van de mens zelf. Je wilt niet dat een AI-systeem bepaalt wat wel en niet wenselijk gedrag is. Systemen zijn altijd in handen van mensen die er specifieke doelstellingen mee hebben. Van wie zijn die systemen, wie is de eigenaar? Wie bepaalt wie er toegang toe heeft? Waar zit de controle?”

Hoe kan het dan wel? “We moeten digitale mobiliteitssystemen weer als publieke infrastructuur zien. Dat betekent dat alles wat we digitaliseren transparant moet zijn. Bij Waag is ons uitgangspunt dat systemen open, eerlijk en inclusief dienen te zijn. Dit jaar kwam CSR, de Cyber Security Raad nog met een serieuze waarschuwing die aangeeft dat er meer op het spel staat dan onze privacy.