Natuurinclusief boeren in het Buijtenland van Rhoon
Innovatie, lef en geduld voeren de boventoon in het Buijtenland van Rhoon. In dit buitengebied wordt iets unieks gedaan. Nergens in Nederland wordt op zo’n grote schaal geëxperimenteerd met de combinatie van natuur en extensieve landbouw. De eerste resultaten zijn verbluffend. Wat maakt dit buitengebied zo bijzonder en welke ervaringen kunnen andere transitiegebieden helpen? Na het lezen van artikel weet je meer.
Auteur: Margriet Jansen | Beeld: Isabelle Boon & Angela Enthoven i.o.v. Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon
Natuur en landbouw versterken elkaar
Het lijkt onmogelijk: natuur met landbouw maken, maar in Rhoon wordt het gedaan. De agrarisch ondernemers zorgen voor alles wat groeit en bloeit, ook op de randjes van de polders. Zo zaaien ze er akkerranden in met akkerplantenmengsel waardoor er natuurlijke vijanden worden aangetrokken om de gewassen te beschermen. Ook leggen ze er speciale wintervoedselvelden aan die op hun beurt vogels aantrekken. Her en der door de polders staat struweel, dat zorgt voor beschermde plekken waar vogels graag broeden. Met dit soort natuurmaatregelen wordt de polder ingericht om de biodiversiteit te vergroten en tegelijkertijd het gebruik van insecticiden voor gewassen te beperken.
De betrokken kennisinstituten waaronder het Louis Bolkinstituut en Delphi monitoren de gewassen nauwkeurig om zo in te grijpen als de natuur zijn werk onvoldoende doet en er schade aan gewassen ontstaat. Er is geduld geboden bij het experimenteren: na drie keer zijn de veldbonen succesvol geoogst, bij de eerdere pogingen ging de zwartebonenluis er met de oogst ervandoor. De gebiedscoöperatie waarin agrariërs en natuurpartijen samenwerken begeleidt en ondersteund de agrarisch ondernemers bij de experimenten met gewassen.
Naast aandacht voor de biodiversiteit is er ook volop aandacht voor gewassendiversiteit. De extensieve akkerbouwer brengt historische gewassen terug naar de polders van Rhoon. Er is volop afwisseling tussen hakvruchten, maaivruchten en bloeiende gewassen. Intensievere gewassen, zoals bieten en spruiten, kunnen daarbij horen maar in beperkte mate. De historische gewassen die het afgelopen seizoen zijn geoogst zijn onder andere vlas, huttentut en emmertarwe.
Naast de productie wordt ook de keten onder handen genomen
De geografische locatie van Rhoon, vlakbij Rotterdam, maakt het een unieke plek om de stad en platteland te verbinden. In het Buijtenland laten we zien waar het voedsel vandaan komt en wat de natuur kan betekenen. Er is volop aandacht voor de korte keten om Rotterdam dichtbij zijn voedsel te brengen. Initiatieven als plukdagen of natuurkruidenwandelingen zijn recreatieve activiteiten die worden ontplooid. In het gebied komen wandel en fietspaden om het gebied te beleven. De akkerbouwers trekken ook de stad in en zijn bijvoorbeeld te vinden op de Rotterdamse oogstmarkt met de groenten en fruit uit het Buijtenland van Rhoon. Onlangs is de Rhoons Blond en Rhoons bockbier gelanceerd, en natuurinclusief product!
Gebiedscoöperatie heeft een sleutelrol
De gebiedscoöperatie is in 2018 opgericht met als één van de doelstellingen natuurinclusieve landbouw te realiseren. In de gebiedscoöperatie zijn boeren, natuurorganisaties en recreatiepartijen als leden verenigd. De coöperatie bestaat uit een Algemene ledenvergadering (ALV), een dagelijks bestuur en een stafbureau. De ALV neemt de besluiten en hier worden de uiteenlopende belangen afgewogen. U kunt zich voorstellen dat natuurorganisaties, recreatieve partijen en agrarisch ondernemers uiteenlopende belangen hebben. Juist door deze samen te voegen wordt vooruitgang geboekt: Belangen worden bespreekbaar en inzichten worden gedeeld. De gebiedscoöperatie vertegenwoordigt het collectieve belang, een sleutelrol in een dergelijk transitieproces.
Route van Rhoons Blond;
Op de Flora-akkers wordt gerst verbouwd, de bloeiende flora op de akker trekt insecten aan. Als het is uitgebloeid wordt de gerst geoogst en wordt het naar een lokale mouterij gebracht. Nog een hele uitdaging om de gerst apart te mouten, zonder vermenging met andere soorten. Na het mouten gaat de gemoute gerst gaat naar de Vaanbrouwers, een plaatselijke brouwerij, die er een heerlijk bier van maakt. Lees hier meer
Ervaringen om te delen
Sinds 2018 wordt er volop geëxperimenteerd in het gebied. Dit heeft waardevolle input opgeleverd voor andere gebieden in (landbouw) transitie. Een eerste ervaring is die met het oergewas emmertarwe. Het oergewas is van belang gelet op de gewassendiversiteit, maar het gewas is moeilijk te bewerken en er zijn weinig partijen in Nederland te vinden die van de emmertarwe lekker brood kunnen maken. Dan kan het nog een waardevol gewas zijn voor de natuur, maar de akkerbouwer kan er dan geen boterham mee verdienen. Deze balans is van belang om natuurinclusief te boeren. De coöperatie onderzoekt nu eerst de afzetmarkt alvorens er een nieuw gewas wordt gezaaid.
Naast inhoudelijke lessen zijn er ook lessen voor de organisatie. De gebiedscoöperatie is een onbekende speler. Het is geen private partij, zoals een ondernemer of projectontwikkelaar tegelijkertijd is de coöperatie ook geen publiek (overheids-) orgaan. De gebiedscoöperatie als initiatiefnemer voor projecten, zoals een bestemmingsplan of het aanleggen van wandel- en fietspaden en het plaatsen van bebording, is onbekend bij overheden en dat brengt uitdagingen met zich mee.
Conclusie
Het is fouten maken en er van leren, maar de eerste resultaten in het Buijtenland van Rhoon zijn zeer bemoedigend en het lijkt te werken. De gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon gaat door met natuurinclusief boeren. Innovaties zoals deze zijn van belang om andere toekomstige transitiegebieden te inspireren. Er zijn nog veel lessen te delen, wilt u meer weten? Neem dan contact op met Margriet Jansen.
Interesse in de landbouwtransitie? Kijk dan ook eens in de VIEW
Over de auteur
Margriet Jansen is projectleider bij VINU en werkt sinds 2019 voor de gebiedscoöperatie.