Door Eveline de Jong en Ryan Jacobson
De menselijke maat terugbrengen
in straatontwerp
Een beweegvriendelijke leefomgeving begint bij onze verplaatsingen. Want hoe aantrekkelijk een plek ook wordt gemaakt om in te sporten, je moet er wel zien te komen. In Nederland zien we vaak dat mensen ‘even snel’ de fiets pakken als ze ergens heen moeten en niet zo snel aan lopen denken om ergens te komen. Dit zien we ook terug in de statistieken, waarin het aandeel lopen lager ligt dan in veel andere Europese landen1. Niet eens de helft van onze reizen van een ½ km tot 1 km wordt te voet afgelegd, terwijl dit in 5 tot 10 minuten te lopen is2. Hoe kunnen we ons perspectief op lopen veranderen?
Rol van ontwerp openbare ruimte
De ervaring en het plezier van lopen wordt beïnvloed door hoe de straat is ontworpen. Heb je voldoende ruimte om te kunnen bewegen? Is er ook naar gekeken met hoeveel andere mensen je de ruimte deelt? Voel je je veilig? Heb je een eigen plek om te lopen of zijn er ook fietsers of auto’s waar je op moet letten? Maar wat ook belangrijk is, brengt het voetpad of de oversteekplaats je naar de plek waar je wilt zijn? Op dit laatste punt zijn kruispunten vaak een knelpunt. Niet zozeer op de klassieke verkeerskundige manier van doorstroming, maar vooral voor korte, efficiënte verplaatsingen. Want waar bij fietsers een omweg van een paar honderd meter nog wordt geaccepteerd kan bij voetgangers een omweg van tientallen meters er al toe leiden dat ze kiezen voor een andere vorm van verplaatsing. Dus waar moeten verkeerskundigen en ontwerpers van de openbare ruimte aan denken wanneer ze kruispunten ontwerpen die een actieve woonomgeving bevorderen?
''Een omgeving die beantwoordt aan de menselijke maat en is ontworpen om lopen aan te moedigen, is een omgeving die de lichamelijke gezondheid van alle leeftijden bevordert!''
Grootte van kruispunten
Met meer verkeer wordt de infrastructuur op straat ook complexer. Om opstoppingen op kruispunten en wegen te verminderen wordt gekeken naar maatregelen om de hoeveelheid verkeer dat een kruispunt kan verwerken te vergroten.Opties hierbij zijn het fysiek vergroten van de kruispunten door het aanleggen van meer rijbanen en het scheiden van verkeersstromen, verkeerslicht-regelinstallaties of het ombouwen naar rotondes.
Deze maatregelen leiden tot grote omloopafstanden en langere wachttijden waardoor dit het lopen minder aantrekkelijk maakt. Het is de vraag in hoeverre we mee moeten gaan in het creëren van meer ruimte voor verkeer als dit ten koste gaat van het gebruiksgemak en de leefbaarheid van de mens.
Directheid
Voor de veiligheid van kwetsbare verkeersdeelnemers zoals fietsers en voetgangers, ontwerpen verkeerskundigen op kruispunten met grotere snelheidsverschillen vaak buffers.
Afbeelding: verschil tussen wenslijn en looproute van voetgangers bij een kruispunt met buffers
Daardoor is er voldoende afstand voor een auto om tot stilstand te komen en vergroot het de zichtbaarheid van fietsers en voetgangers. Maar deze buffers zorgen er ook voor dat fietsers en voetgangers een stukje om moeten rijden of lopen om het kruispunt over te steken. En daardoor ontstaan er de zogenaamde ‘olifantenpaadjes’ in de grasbermen. Om lopen voor meer mensen vanzelfsprekend te maken moet door verkeerskundigen dus niet alleen worden gekeken naar veiligheid maar ook naar directheid en wenslijnen voor voetgangers.
Gemak
Als voetganger verplaats je je langzaam, maar zoek je overal de kortste route om bij je bestemming te komen. Daarbij wil je niet eindeloos stilstaan bij een verkeerslicht of omlopen naar de andere kant van het kruispunt om over te kunnen steken. De voetganger vraagt om een andere manier van ontwerpen.
Ontwerpen met een menselijke maat
Bij het inrichten van de openbare ruimte, met name bij het netwerk van straten, is het voor verkeerskundigen en ontwerpers van de openbare ruimte van belang dat de menselijke maat niet wordt vergeten. Een omgeving die beantwoordt aan de menselijke maat en is ontworpen om lopen aan te moedigen, is een omgeving die de lichamelijke gezondheid van alle leeftijden bevordert!
Eveline de Jong (Mobycon)
