Natuurinclusief bouwen: ook goed voor de inwendige mens
Tot nu toe wordt natuurinclusief bouwen vooral gezien als manier om de biodiversiteit in de gebouwde omgeving te helpen herstellen. En ja, natuur en groen is goed voor onze gezondheid. Dat wordt echter wel heel letterlijk als we gaan kijken naar ons darmmicrobioom. Marco van Es van Bac2nature laat zien dat er een onlosmakelijk verband is tussen bacteriën in de stad en die in ons lichaam.
Tekst : Manon van Ketwich
Veel van de immuun-gerelateerde ziekten hebben te maken met een verarmde diversiteit van ons darmmicrobioom. Marco van Es van stichting Bac2nature is ervan overtuigd dat een gezond dieet én een gezonde leefomgeving veel meer positief effect hierop heeft dan industriële supplementen. De teruggang in biodiversiteit heeft een directe invloed op ons immuunsysteem, zo stelt hij.
Contact met micro-organismen
“Tot 10.000 jaar geleden bestond de mensheid vooral uit jagers en verzamelaars. Toen we ons voor het eerst gingen settelen en gingen boeren, zagen we de eerste veranderingen in ons immuunsysteem. De grootste verandering in ons contact met micro-organismen kwam met de Industriële Revolutie. Dat had effect op onze voeding en op onze leefomgeving.”
De sterilisatie van voedsel leidde ertoe dat eten en drinken weliswaar beter en langer houdbaar bleven, maar ook dat alle micro-organismen werden gedood in dat proces. “Dat heeft echt tot een grote teruggang in het contact met micro-organismen gezorgd”, stelt Van Es. “Natuurlijk kennen ook wel andere processen om voedsel te bewaren, denk maar aan fermentatie. Maar in de zin van diversiteit was dit een sterke teruggang.”
Afstand tussen mens en natuur door verstedelijking
Ook in onze leefomgeving veranderde het een en ander door de Industriële Revolutie. “We gingen meer en meer in steden wonen. Er kwam letterlijk meer afstand tussen mens en natuur. Onze huizen werden gebouwd met andere materialen. Je moet je voorstellen dat elk materiaal z’n eigen set aan bacteriën met zich meebrengt. Vroeger gebruikten we leem en hout, nu kwamen er kunststoffen in onze huizen.”
De verarming van de diversiteit van ons darmmicrobioom nam pas echt een vlucht zo na de Tweede Wereldoorlog, weet Van Es. “Je ziet dat met name terug in de toename van het aantal mensen met astma en allergieën. Een allergie is niets anders dan ons afweersysteem dat raar reageert op dingen waar het niet op zou moeten reageren. Je ziet de verarming direct terug on onze darmen en in de toename in ziekten die te maken hebben met ons immuunsysteem. Mensen die in Blue Zones leven hebben bijvoorbeeld een veel rijkere darmflora.”
Schepje grond op je hamburger
Onze wetenschap is zo ver, kunnen we er niet voor zorgen dat we de ontbrekende micro-organismen zelf toevoegen aan ons voedsel en onze omgeving? “
Ja, er zijn stofjes die iets kunnen doen met ons immuunsysteem. Maar het belangrijkste is de diversiteit en dat kan je niet in losse elementjes toevoegen”, weet Van Es. “Een lepeltje grond op je hamburger? Ja, dat zou ons al een heel eind brengen.”
Ook onze leefomgeving kan van grote invloed zijn op onze weerbare gezondheid. “Het is goed voor de mens om nauwer in contact te zijn met de natuur. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat borstvoeding van betere kwaliteit is wanneer vrouwen dichtbij de natuur wonen. En in Finland is onderzoek gedaan bij een kinderdagverblijf. Daar werden letterlijk tegels uit de grond gehaald en groen ervoor in de plaats gezet. Nadat de kinderen een maand lang elke dag een uur buiten hadden gespeeld bleek dat hun darmflora en weerstand was verbeterd.”
Pillen en binnen zitten
Groen is beter dan grijs, komt het dus eigenlijk op neer. Maakt het dan nog uit hoe dat groen eruit ziet? “Ik denk van wel”, zegt Van Es voorzichting. “Dat is echter nog niet hard gemaakt. Maar ik zou denken dat hoe biodiverser de omgeving, met hoe meer verschillende organismen je in contact komt. Kijk maar naar kinderen, die steken alles in hun mond. Die krijgen dan een gigantische hoeveelheid en verscheidenheid aan micro-organismen binnen.” Dat zou betekenen dat de diversiteit in ons lichaam daarna niet verder toeneemt, vanaf een bepaalde leeftijd zullen we niet zo snel meer een hapje aarde naar binnen werken. “Dat klopt”, weet Van Es. “Het contact met micro-organismen begint vanaf het moment dat we geboren worden. De eerste 1000 dagen zijn het belangrijkst. Daarna zien we een soort stilstand. Wanneer mensen oud worden en zich daar ook naar gaan gedragen, dus met pillen, weinig bewegen en binnen zitten, zien we een afname in de diversiteit. De grootste impact op de gezondheid kunnen we dus bewerkstelligen in onze eerste levensjaren. Maar ook daarna kunnen we het adaptieve deel van ons afweersysteem beïnvloeden, onder meer met een gezonde levensstijl en leefomgeving.”
Extra reden voor natuurinclusief bouwen
De wetenschap is misschien niet zo ver dat al keihard bewezen kan worden dat natuurinclusief bouwen een wezenlijke bijdrage levert aan de weerbare gezondheid van mensen. “Ik wil laten zien dat er wel heel veel losse elementen zijn die erop wijzen dat het een positieve invloed heeft. Er is gewoon weinig scepsis op dat vlak.” Gemeente Breda heeft dit inzicht als een van de weinige omarmd. In de brochure die de inwoners van Breda aanzet om groene tuinen aan te leggen wordt ruim aandacht besteed aan de gezondheidsvoordelen daarvan. Uiteraard is Van Es hier blij mee en hij hoopt dat meer gemeenten zullen volgen. “Natuurinclusief bouwen zit toch al in de lift. Ons microbioom is misschien nog niet dé reden om natuurinclusief te gaan bouwen, maar wat mij betreft wel een hele grote extra reden. We zijn onlosmakelijk verbonden met de natuur. Natuurinclusief bouwen doen we dus niet alleen voor planten en dieren, maar ook voor onze eigen bestwil.”
Marco van Es
Vertaling naar de praktijk
Het onlosmakelijke verband tussen microben uit onze leefomgeving en onze gezondheid is nog relatief onbekend, hoewel de wetenschappelijke inzichten zich snel opstapelen. Bac2nature heeft samen met een groepen studenten uit Wageningen de laatste inzichten op het gebied van microben en (biodiversiteit in) steden samengevat op de volgende domeinen: Voor steden in het Bac2theCity project, voor gebouwen in het Bac2Building project en speeltuinen Bac2play. Hier meer over weten? Woon dan een van de inspirerende lezingen of workshops van Bac2nature bij. Om te beginnen bij Congres Natuurlijk, op 30 november in Zwolle. Marco van Es geeft daar een van de keynotes en zal ingaan op het belang van natuurinclusief bouwen voor onze weerbare gezondheid.
"Een lepeltje grond op je hamburger? Ja, dat zou ons al een heel eind brengen.”