Omgeving van kinderen gezond maken is een werk van lange adem
“Door met zoveel mogelijk partijen gericht aan de slag te gaan - of het nu thuis is, op school, in de buurt, bij een sportvereniging – bereiken we ons doel: voor kinderen gezonde en veilige omgevingen maken.”
Door: Wijnand Beemster
Eén op de acht kinderen in Nederland is te zwaar. In achterstandswijken is dat zelfs één op de drie kinderen. Nogal schokkende getallen, zegt Marjon Bachra, directeur van JOGG in Den Haag. Schokkend omdat overgewicht niet alleen fysieke gezondheidsgevolgen heeft. Veel kinderen met overgewicht komen in een sociaal isolement en ervaren psychosociale klachten. Ongezond eetgedrag houdt niet op als kinderen ouder worden. Nu al is de helft van de volwassenen in Nederland te zwaar en het aantal neemt alleen maar toe. “Als we nu niet ingrijpen heeft in 2040 62 procent van de volwassenen in ons land te maken met overgewicht. Het schrikbeeld van zo’n obesogene samenleving is Noord-Amerika. Dat staat ons straks te wachten, als we niks doen.”
Foto boven en onder: Shutterstock
Aanpak in zeven omgevingen van het kind Ieder kind heeft recht om gezond op te groeien. Het creëren van een veilige en gezonde leefomgeving is de missie van JOGG. Dat doet JOGG met een aanpak die ingrijpt in de zeven ‘omgevingen’ van het kind: thuis, school, de buurt, sport, vrije tijd, werk en media. In een samenhangend pakket van maatregelen worden in al die omgevingen stappen gezet om gezondheid van kinderen op een hoger plan te brengen. Dat doet JOGG niet alleen. “We werken samen met lokale partijen. Met gemeenten, scholen, kinderopvang, wijkcentra, sportverenigingen, buurtsupers, Jeugdzorg, media, ouders, ontwerpers van de gebouwde omgeving, en overige stakeholders die invloed hebben op een gezonde en veilige leefomgeving.” Bachra: “Door met zoveel mogelijk partijen gericht aan de slag te gaan - of het nu thuis is, op school, in de buurt, bij een sportvereniging – bereiken we ons doel: voor kinderen gezonde en veilige omgevingen maken. Maar dat lukt niet van de ene op de andere dag. Omgevingen van kinderen gezond maken is een werk van lange adem, we zien nu al wel duidelijk vorderingen – ik kom daar zo op terug.”
Rol gemeenten Gemeenten zijn een belangrijke partner, zegt Bachra: “JOGG werkt al sinds 2010 werkt samen met gemeenten – inmiddels zijn 143 gemeenten bij JOGG aangesloten. In die gemeenten zijn lokale JOGG-teams actief die met bestuurders, ambtenaren, sportcoaches, leraren, ondernemers, jeugdhulpverleners, wijkbewoners, ouders én kinderen werken aan een gezonde leefomgeving.” Leidend in die teams zijn vertegenwoordigers van de gemeente. Bachra: “De JOGG-aanpak (geïnspireerd door de succesvolle Franse EPODE) heeft zich tot een succesvolle methodiek ontwikkeld, met een belangrijke rol daarin voor de lokale JOGG-professionals. Een gemeente die met JOGG aan de slag gaat, wijst een regisseur aan die per week minimaal 16 uur met JOGG bezig is en er moet een beleidsmedewerker minimaal 4 uur per week vrijgemaakt worden. Die twee vormen samen de basis van het lokale JOGG-team, dat wordt uitgebreid naarmate meer lokale partijen zich aansluiten.”
Marjon Bachra
Politiek-bestuurlijk draagvlak Maar daar blijft het niet bij. Op de JOGG-website lees je dat een gemeente, die van start gaat met de JOGG-aanpak, ervoor moet zorgen dat er aandacht is voor politiek bestuurlijk draagvlak. “Een integrale aanpak staat of valt bij het draagvlak onder lokale bestuurders. Om de JOGG-aanpak duurzaam te maken is het belangrijk dat gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, een belangrijke plaats inneemt in het Collegeprogramma en dat het College van Burgemeester & Wethouders, maar ook de Raadsleden bekend, enthousiast en betrokken zijn bij de JOGG-beweging. De intersectorale meerjarige visie is hierdoor geen plan meer, maar wordt ook werkelijk in praktijk gebracht.”
Publiek-Private Samenwerking Naast gemeenten worden, zoals eerder opgemerkt, ook publiek-private partijen bij de JOGG-aanpak betrokken. “Een gezonde jeugd in een gezonde omgeving is een gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid. Meer kinderen op gezond gewicht kun je alleen voor elkaar krijgen door met publieke én private partijen samen te werken. Het bedrijfsleven heeft namelijk een grote impact op de leefomgeving waarin kinderen opgroeien en deze partnerships kunnen daarom iets unieks creëren.”
“Een gezonde jeugd in een gezonde omgeving is een gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid. Meer kinderen op gezond gewicht kun je alleen voor elkaar krijgen door met publieke én private partijen samen te werken.”
Gedeeld eigenaarschap Van alle partijen die betrokken worden bij de JOGG-aanpak is er niet een de baas. “De vraag wat mensen zélf willen veranderen in hun dagelijks leven is cruciaal als het gaat om het creëren van een gezonde leefstijl. Zij weten als geen ander welke barrières en kansen er in hun gezin, wijk, dorp of stad zijn om gezonder te leven. Gedeeld eigenaarschap gaat ervanuit dat professionals, wijkbewoners én ouders zélf verantwoordelijkheid nemen. Door vanaf het eerste begin je te verdiepen, in contact te treden en samen op te trekken met de mensen op wie de JOGG-aanpak zich richt, vergroot je de kans op succes.”
Monitoring en Evaluatie De JOGG-aanpak is een aanpak op maat, want iedere gemeente en omgeving is immers anders. Om succesvol maatwerk te kunnen leveren is van belang dat JOGG-gemeenten monitoren en evalueren. Zo kun je continu bijsturen en focus aanbrengen in de aanpak. En je kunt je resultaten zichtbaar maken. Wat dat betreft gaat het JOGG voor de wind. “Bij dertig aangesloten gemeenten hebben we een daadwerkelijke daling van overgewicht gemeten. Het geeft aan dat we op de goede weg zijn, maar we zijn er nog lang niet. Ik zei het eerder al: de omgeving van kinderen gezond maken is een werk van lange adem.”
JOGG JOGG bestaat als stichting sinds 1 januari 2015, maar de geschiedenis van de geformaliseerde strijd tegen overgewicht bij de jeugd gaat verder terug. JOGG-directeur Marjon Bachra: “In 2005 werd door het ministerie van VWS en publieke en private partners het 'convenant overgewicht' gesloten. Dat groeide door naar een steungroep van 26 organisaties, waaronder sportkoepel NOC*NSF, de vakbonden en de onderwijsraden. In 2010 is het omgezet in Convenant Gezond Gewicht en is er gekozen voor een andere organisatiestructuur. Toen zijn we ook gestart met de JOGG-aanpak.”