Smart City

Onder gemeenten moet blockchain nog gaan hypen voordat het een trend kan worden. Het even complexe als simpele digitale bouwwerk komt er echter onherroepelijk aan.

Wat is dat dan, blockchain?

De eenvoudige uitleg is dat je een blokchain moet zien als de digitale versie van een boekhouding (grootboek, ledger). Als een soort web, zoals het internet, verbindt het systeem eenvoudige stukjes informatie met elkaar. En telkens, zo vertelt expert Paul Bessems, vindt er een wisseling van waarde plaats: transacties.

Bessems is een van de early adopters, die er een dagtaak aan heeft om blockchain te duiden en de blijde boodschap te verspreiden. “Eigenlijk is blockchain een manier van informatie uitwisselen, waarbij je een dienst of een product aan een ander levert. In ruil daarvoor krijg je een vergoeding. Dat zijn al twee eenvoudige transacties.”

Waarom moet dat anders gaan dan tot nu toe?

“In een blockchain wordt elke transactie vastgelegd en verdwijnt daar nooit meer uit. Elke verandering wordt als nieuwe regel toegevoegd aan het systeem, zodat elke gebeurtenis herleidbaar is tot de bron. Je slaat die informatie echter niet binnen je eigen kring op, maar deelt die met anderen door het uitgeven van sleutels. Door die transparantie wordt het vertrouwen binnen een sector enorm vergroot.”

Heb je een voorbeeld?

“Stel je zoekt een bedrijf voor groenbeheer. Dan wil je een partij vinden die een redelijk tarief heeft en voldoende ervaring. Dat zijn allemaal stukjes informatie die bij eerdere transacties al eens zijn vastgelegd. Die beheerder wordt vervolgens onderdeel van jouw project en dus ook van de bijbehorende blockchain. Daarin is precies na te gaan waarvoor de beheerder gewerkt heeft, met welke andere gemeenten, maar bijvoorbeeld ook met welk materiaal. Je bouwt zo een digitaal systeem op dat steeds meer en steeds beter inzicht geeft in de zaken die je aan het doen bent. Blockchain zorgt uiteindelijk voor een versnelling van je (data)processen, voorkomt fouten en vergroot het onderlinge vertrouwen.”

Hoe krijgt die beheerder zijn geld?

“Daar is blockchain uitermate geschikt voor. Elke transactie, dus elke overdracht van waarde dankzij een dienst, moet meestal betaald worden. Dat leg je vast in kleine, slimme overeenkomsten, smart contracts. Na het afronden van het onderhoudswerk volgt dan automatisch betaling.”

Kan iedereen zomaar meekijken in die contracten?

“De eigenaar van bepaalde informatie bezit de sleutel om toegang tot die informatie te verlenen. Je kunt er vervolgens voor kiezen of de eigenaar van de informatie anoniem is of niet. Dit is in logistieke projecten zeer handig, bijvoorbeeld voor aanbieders van vrachtcapaciteit (smart mobility). Een ander voorbeeld is Eindhoven, waar de sfeer van het uitgaanscentrum wordt gemeten via sensoren en sociale media zodat muziek en licht automatisch aanpasbaar wordt.

Daar heerst veel angst dat er persoonlijke data wordt gedeeld of kan lekken. Met blockchain vermijd je dat probleem omdat het anoniem is.”

“Op den duur biedt blockchain echter vooral heel veel openbare informatie. Neem een betonnen vloer. Die heeft bepaalde fysieke kenmerken en een waarde. Dat hoef je maar één keer in een blockchain te zetten. Die informatie is daarna steeds bruikbaar en hoef je in een aanbesteding of ontwerp niet weer opnieuw te beschrijven. De feiten zijn daardoor exact hetzelfde voor de opdrachtgever en opdrachtnemer. Frauderen met een dubbele (en dezelfde) boekhouding wordt dan moeilijker en een hele boom van bv’s of trustkantoren leg je eenvoudig bloot.”

Hoe zit het met eigenaarschap in een blockchain?

“Een interessante gegeven: er is nooit écht nagedacht over de eigendomskwesties van data, tot nu. In de essentie is het altijd een transactie. De gemeente ontvangt data en voert deze in het systeem. Die data kan van de gemeente zijn, van de burger of van beide partijen. De gemeente moet zich vooral afvragen: moet ik hier eigenaar over zijn, of moet de data worden vergrendeld zodat de burger er middels een verzoek ook bij kan? Het is een kwestie van anders tegen data aankijken: organiseer ik databezit of toegang tot data? Het is niet zoals nieuwe software die je installeert, je moet juist nadenken over heel ander beleid. De data kan gewoon bij de mensen blijven, het is de organisatie van de data die verandert. Dit blijft vrij abstract, dus het is belangrijk om duidelijke afspraken te maken.”

Is blockchain ook toepasbaar in ingewikkelde organisaties?

“Het maakt blockchain niet uit wat voor data wordt gecommuniceerd. Het zijn uiteindelijk allemaal nulletjes en eentjes. Het gaat erom wat je ermee doet. We zijn momenteel vooral bezig elkaar berichten te sturen om data op te vragen, bijvoorbeeld door twee verschillende boekhoudingen te hebben. Bij grotere bedrijven heeft een manager bij de komst van een nieuwe medewerker al snel twintig eenvoudige interacties nodig. Daarbij ontstaat veel wrijving omdat iedereen lokaal een Excelletje bijhoudt. Dat kan allemaal beter, wat meteen heel veel frictiekosten gaat schelen. Elke waardewisseling, van elke dienst, in elke sector kun je simpeler organiseren. Met ketens van aan elkaar gekoppelde smart contracts krijg je uiteindelijk zelfs volledig autonoom draaiende organisaties.”

Gaan organisaties echt zo rigoureus op de schop?

“We zitten midden in een digitale transformatie en daarbij maakt het niet uit wat die data werkelijk bevatten. Bouwbedrijven, gemeenten en beheerders zijn ook informatieverwerkende bedrijven geworden. Het primaire proces, zoals het onderhouden van een groenstrook, is steeds minder tijdrovend dan alles eromheen. De aanbesteding, de vergunningaanvraag, dat is allemaal een kwestie van data uitwisselen. Als je dat inziet, gaat blockchain het verschil maken.”

Paul Bessems

Paul Bessems is pionier, internationaal spreker, blockchain consultant, trainer en (co-)auteur van meer dan tien managementboeken. Hij heeft ruim 25 jaar ervaring met het ontwerpen en ontwikkelen van nieuwe organisatievormen die beter aansluiten op nieuwe organisatietechnologieën zoals blockchain. Hij is een expert op het gebied van Blockchain Organiseren.

Op 4 december, tijdens het Bouwgenootschap Congres (‘Gamechangers in de bouw & infra’), sprak Bessems deze keynote uit: ‘Blockchain: revolutie in de bouw?’

Hoe bouw je zo’n blockchain?

“Een blockchain bouwt zichzelf op, met steeds weer nieuwe stukjes informatie. De allereerste versie van gegevens moet wel door anderen in het systeem geverifieerd worden. Heel ingewikkeld hoeft het niet te zijn. Een vliegtuig lijkt een complex ding, maar bestaat al veertig jaar uit grofweg dezelfde onderdelen. De relatie daartussen leg je vast in een bill of materials. Zo kun je dat ook doen met bijvoorbeeld een openbare ruimte. Dan wordt voor iedereen helder wat er allemaal in die ruimte aanwezig is en wanneer je met het onderhoud moet beginnen. Maar ook het Madaster kun je perfect met een blockchain opbouwen en dat geldt evengoed voor het aanbesteden, ontwerpen en aanleggen van een weg. Er zullen veel verschillende blockchains ontstaan, die ook weer met elkaar zijn verweven, net als websites op het internet. Dankzij speciale zoekmachines kun je straks slim in die blockchains zoeken.”

Wat gaat blockchain in eerste instantie voor een organisatie betekenen?

“Een blockchain kan veel overbodige menselijke interacties overnemen. Dat gaat snel frictiekosten reduceren. Alleen aan de oppervlakte heb je dan nog een paar zaken nodig, zoals websites en een manier van communiceren. Uiteindelijk verdwijnen de functies rond het uitwisselen van allerlei soorten data, waardoor je veel meer ruimte hebt voor creativiteit en innovatie.”