Integrale aanpak voor klimaatadaptatieproject GroenBlauw Twekkelerveld

Auteur: Manon van Ketwich | Beeld: Door de hele wijk wordt een greppel aangelegd die een beek wordt zodra er water in komt

Met het project GroenBlauw Twekkelerveld wordt niet alleen de wateroverlast in deze Enschedese wijk aangepakt, opgaven als het verminderen van hittestress, het tegengaan van droogte en het versterken van biodiversiteit worden meteen meegenomen. Dat vraagt om een integrale aanpak.

De wijk Twekkelerveld is een van de tien Enschedese wijken die uit in 2016 gehouden stresstesten naar voren kwam als kwetsbaar gebied. Vanwege de geografische omstandigheden in Enschede loopt het (regen)water naar het lager gelegen westelijke deel van de stad. Bij zware regenbuien zijn de bewoners van onder meer Twekkelerveld het kind van de rekening. Wateroverlast is echter niet het enige dat hier speelt. In de stenige wijk is het ’s zomers erg heet en het nabij gelegen Twentekanaal kan in droge perioden worden gevoed met water uit Twekkelerveld.

Ambities stapelen

Koen Wagelaar (ontwerper) en Peter Dijkstra (opdrachtgever en teamleider Stadsdeelbeheer) zijn beiden bij het project GroenBlauw Twekkelerveld betrokken en vertellen graag over de aanpak. “We proberen alles zo integraal mogelijk aan te pakken, dat is logisch”, vindt Dijkstra. “Enschede heeft een heleboel ambities. We willen een groene, duurzame en klimaatbestendige stad zijn met een goede biodiversiteit. Maar we willen ook meer banen, talent behouden en aantrekken, een aantrekkelijke fietsstad zijn”, somt hij op.

"We hebben intern de klimaatdialogen gevoerd, onder andere met onze collega’s uit het sociaal domein. En die werden daar heel enthousiast van."

“We bedenken dus vooraf hoe we binnen een project aan al die opgaven kunnen werken. Daar wordt een projectteam voor opgezet waarmee we bekijken hoe we zo veel mogelijk koppelingen kunnen maken met het project. En dat blijft een uitdaging, want iedereen heeft z’n eigen planning en die past niet altijd bij die van jou.”

Andere dynamiek

Er wordt dus gezocht naar manieren om meerdere projecten aan elkaar te koppelen, maar er ontstaan tegelijkertijd nieuwe initiatieven en ideeën. Wagelaar: “Dit water- en klimaatproject is een aanjager geweest. Het idee van ‘er gaat iets gebeuren’ landt bij andere mensen. Dat zorgt voor een heel andere dynamiek.” Dijkstra: “Andersom werkt het ook. Bij een project aan de Molenstraat zouden we eerst geen waterstructuur aanleggen, maar hebben we dat uiteindelijk toch gedaan omdat we konden aanhaken bij de andere opgaven, in dit geval het aanleggen van een warmteleiding.” Om een goede afweging te maken moet dus op voorhand goed overlegd worden welke opgaven wel en niet worden meegenomen. Zorgt dat voor een langere voorbereidingstijd? “Ja, maar soms ook helemaal niet”, lacht Dijkstra. “Soms ontstaat er ineens urgentie, waardoor de ontwerpers en ingenieurs bijvoorbeeld andere projecten even moeten laten liggen omdat ze snel ergens anders mee aan de slag moeten en daar gas op moeten geven omdat de planning daar om vraagt. Je moet dus flexibel zijn en snel kunnen schakelen.”

Lager gelegen groenzones kunnen onderlopen bij zware regenbuien

De groenzones worden deels voorzien van kwalitatieve beplanting

Bewoners en bedrijven

Om nog meer stappen te kunnen zetten op het gebied van klimaatadaptatie zullen ook bewoners en bedrijven hun steentje moeten bijdragen. Daar willen Wagelaar en Dijkstra de komende tijd nog meer op gaan inzetten. “We willen hen ‘meekoppelen’ aan projecten die we doen”, vertelt Wagelaar. “Daar zullen we mensen voor moeten vrijmaken, het gaat niet vanzelf.” Het duo ziet wel dat de interesse voor het onderwerp meer begint te leven nu de gemeente zo actief bezig is in de stadswijk. “Er is bijvoorbeeld veel interesse voor het afkoppelen van de regenpijpen van het riool. Dat was zonder dit project niet zo geweest. We gaan bewoners en bedrijven de komende jaren verleiden om ook aan de slag te gaan op hun eigen terreinm dit is noodzakelijk om Enschede klimaatadaptief te maken”, weet Dijkstra. “Dat geldt trouwens ook voor de interne organisatie”, voegt Wagelaar toe. “We hebben intern de klimaatdialogen gevoerd, onder andere met onze collega’s uit het sociaal domein. En die werden daar heel enthousiast van.”

Concreter en lokaler

De urgentie van klimaatadaptatie is nog lang niet overal bekend. “En dat is logisch”, vindt Dijkstra. “Met die klimaatdialogen gaat het echt leven. Bijvoorbeeld als je ze vertelt dat over een aantal jaren in toenemende mate wegen tijdelijk niet zijn door wateroverlast als gevolg van steeds extremere regenbuien. Tegelijkertijd krijgen wij vanuit andere partijen nieuwe input. Door met ondernemers te praten die met innovaties komen. Of met woningcorporaties.” Wagelaar: “Tot nu toe zijn we nog niet met individuen in gesprek gegaan, maar dat willen we wel gaan doen. Dan wordt klimaatadaptatie nog concreter, maken we het nog lokaler.” “Wel hebben we recent een enquête klimaatadaptatie uitgezet onder de inwoners van Enschede”, vult Dijkstra aan. “Daar hebben we meer dan 1500 reacties op gehad.”

“Het doel is dat je bij alles wat je doet je bewust bent van het veranderende klimaat en wat je ervoor kunt doen. Of je nu een schoolplein aanlegt of een nieuwe wijk. Er moet continue aandacht voor het thema zijn.”

Klimaatadaptatie Twekkelerveld ‘niet zo heel ingewikkeld’

De Enschedese wijk Twekkelerveld werd bij het opstellen van een nieuw basisrioleringsplan aangewezen als een van de locaties waar wateroverlast aangepakt moet worden. Dat gaat gebeuren door zowel ondergronds als bovengronds een waterberging te realiseren. Ontwerper Koen Wagelaar legt uit wat er gaat gebeuren: “Eigenlijk is het niet zo heel ingewikkeld. Door de wijk lopen hoogspanningskabels en het gebied daaronder is een grote groenzone. In de bestaande situatie ligt deze groenzone hoger dan de wegen in de omgeving. Met als gevolg dat bij hevige regenval alles nat wordt, behalve het groen. We gaan nu proberen die groenzone te verlagen zodat het water daar naartoe stroomt. We leggen door de hele wijk schoonwaterriolen en een greppel aan die een beek wordt zodra er water in komt. Vanuit die beek loopt het water af naar de groenzone onder de hoogspanningskabels en verder naar het Twentekanaal, dat het water ook goed kan gebruiken in droge periodes. Kortom, bij hevige regen vult het groene gebied zich met water en wordt het vertraagd afgegeven aan de bodem en het Twentekanaal. Binnen een dag is het weer weg.”

De groenzones, die momenteel voornamelijk uit gras bestaan, worden niet alleen verlaagd maar ook voorzien van kwalitatieve beplanting. Ongeveer een derde blijft gras, de rest wordt ingevuld met bomen en struiken die de biodiversiteit bevorderen.